Η Θεσσαλονίκη στις ταινίες του σινεμά

ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΒΙΒΛΙΟΥ

Τίτλος: Κινηματογραφημένη Θεσσαλονίκη

Συγγραφέας: Συλλογικό έργο

Έκδοση: Οργανισμός Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης «Θεσσαλονίκη 1997» (Μάιος 1998)

ISBN: –

Τιμή: –

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ

Νομίζω ότι ο έρωτας που νιώθουν οι Θεσσαλονικείς για τον κινηματογράφο είναι γνωστός εδώ και πάρα πολλά χρόνια. Η πρώτη επαφή χρονολογείται από τα τέλη του 19ου αιώνα όταν και προβλήθηκε η πρώτη ταινία στην πόλη. Ήρθε μετά και το Φεστιβάλ Κινηματογράφου, στην αρχή αφιερωμένο μόνο στις ελληνικές παραγωγές ενώ στην συνέχεια απέκτησε τον διεθνή του χαρακτήρα. Δεν μπορεί όμως να πει κάποιος το ίδιο και για την σχέση του σινεμά με την πόλη. Ενώ η Θεσσαλονίκη έθελξε με την φωτογένειά της τους φωτογράφους, οι κινηματογραφιστές μάλλον αδιαφόρησαν για αυτήν για λόγους που αυτοί γνωρίζουν καλύτερα. Σήμερα θα δούμε ένα βιβλίο που μιλάει για την κινηματογραφική πλευρά της πόλης ή όπως λέει και ο τίτλος, για την «κινηματογραφημένη Θεσσαλονίκη».

Η έκδοση είναι απλή και λιτή. Κυρίαρχα χρώματα το γκρίζο και το μαύρο. Αρκετές φωτογραφίες από διάφορες ταινίες που είτε γυρίστηκαν στην πόλη, είτε αναφέρονται σε αυτήν. Ευανάγνωστα κείμενα. Το βιβλίο ήταν ο κατάλογος μιας έκθεσης με τίτλο «Κινηματογραφημένη Θεσσαλονίκη» που είχε διεξαχθεί στους χώρους Αποθήκης Α’ του ΟΛΘ από τον Μάιο έως τον Δεκέμβριο του 1998 από τον Οργανισμό Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης «Θεσσαλονίκη1997» στα πλαίσια των εκδηλώσεων «Θεσσαλονίκη 2000 στο χάρτη των ευρωπαϊκών μητροπόλεων». Την γενική επιμέλεια του καταλόγου την είχε αναλάβει ο Περικλής Δεληολάνης. Συνολικά μια όμορφη δουλειά.

Υπάρχουν τέσσερα κείμενα στο βιβλίο. Το πρώτο έχει τίτλο «Η τοπογραφία ενός ονείρου» και είναι του Περικλή Δεληολάνη. Κείμενο με ιστορικές και (φυσικά) κινηματογραφικές αναφορές και με κριτικό πνεύμα. Ενδιαφέρον τόσο για τον αναγνώστη που δεν σκαμπάζει και πολλά για το σινεμά, κυρίως όμως για τους σινεφίλ. Δεύτερο κείμενο από τον Σάκη Σερέφα με τίτλο «Η Θεσσαλονίκη ποιανού;». Ο Σερέφας είχε γράψει πριν από τον κατάλογο, το 1992, ένα βιβλίο με θέμα την φιλμογραφία της Θεσσαλονίκης. Στο κείμενό του μιλάει για δημιουργούς που συνδέθηκαν με το έργο τους με κάποιες πόλεις και προσπαθεί να απαντήσει στο γιατί η Θεσσαλονίκη δεν μπόρεσε να έχει κάποιον κινηματογραφιστή που να αναδείξει τις πλευρές της. Το τρίτο κείμενο είναι του Βασίλη Κεχαγιά με τίτλο «Τελικά ανέραστη». Κριτικός στο μεγαλύτερο μέρος του για το πώς είδαν πολλοί δημιουργοί την πόλη, ως μια τουριστική ατραξιόν, αλλά και με αναφορές στο έργο του Τάκη Κανελλόπουλου ο οποίος παρουσίασε στις ταινίες του κάποιες ιδιαίτερες όψεις της πόλης πολύ πέρα από τα πλάνα μιας καμπάνιας του ΕΟΤ. Τελευταίο είναι το κείμενο του Γιώργου Τούλα με τίτλο «Η κυρία με τα γκρι», το πιο σύντομο από όλα. Και εδώ έχουμε αναφορές στην επιφανειακή απεικόνιση της πόλης σε πολλές ταινίες και στο ότι σπάνια κάποιος προσπάθησε να αποτυπώσει στο φιλμ την ψυχή της πόλης, όπως για παράδειγμα στην ταινία μικρού μήκους «Termometro».

Μετά τα κείμενα αυτά υπάρχει μια σύντομη αναφορά σε 40 ταινίες που έχουν να κάνουν με κάποιο τρόπο με την πόλη, 20 είναι μεγάλου μήκους και 20 μικρού. Δεν είμαι σινεφίλ, αλλά ήξερα αρκετές από αυτές. Σίγουρα το όνομα του Τάκη Κανελλόπουλου είναι αυτό που δεσπόζει.

Προσωπικά βρήκα το βιβλίο ενδιαφέρον. Δεν ξέρω πόσα πράγματα άλλαξαν από το 1998 έως σήμερα και αν βρέθηκαν οι σκηνοθέτες και οι δημιουργοί εκείνοι που να αναδείξουν την πόλη στα έργα τους. Προσωπικά νομίζω ότι η πόλη προσφέρει πολλά πλάνα και στιγμές που αξίζει να αποτυπωθούν σε μια ταινία, το γκρίζο φθινοπωρινό χρώμα, τα απίστευτης ομορφιάς ηλιοβασιλέματα, η θέα του Ολύμπου στο βάθος του Θερμαϊκού, τα αστικά τοπία της Κασσάνδρου και τα μνημεία για να μην πιάσουμε την ιστορία της πόλης. Δεν γνωρίζω βέβαια τι ψάχνει ένας κινηματογραφιστής και τι θεωρεί σημαντικό. Οι σινεφίλ νομίζω θα το απολαύσετε αρκετά.

Ένα λεύκωμα για το «Παπάφειο» Ορφανοτροφείο Θεσσαλονίκης

ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΒΙΒΛΙΟΥ

Τίτλος: Οδοιπορικό μνήμης – Η ιστορική διαδρομή του Παπαφείου Ορφανοτροφείου «Ο Μελιτεύς»

Συγγραφέας: Συλλογικό έργο

Έκδοση: – (2005)

ISBN: –

Τιμή: –

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ

Το «Παπάφειο» Ορφανοτροφείο έχει συμπληρώσει μια ιστορία άνω των 100 ετών. Ευεργέτημα και δώρο στην πόλη του Ιωάννη Παπάφη, ενός Θεσσαλονικέα που είχε διαπρέψει στο εμπόριο κατά τον 19ο αιώνα, ήταν ένα από τα σημαντικότερα έργα που είχε αναλάβει να υλοποιήσει η Ελληνική Κοινότητα Θεσσαλονίκης κατά την Οθωμανική περίοδο και αποτέλεσε καύχημα και καμάρι της. Σήμερα θα δούμε ένα λεύκωμα που είχε βγει το 2005 και σκοπό είχε να συνοδεύσει μια φωτογραφική έκθεση που είχε γίνει στον χώρο του Ορφανοτροφείου και η οποία διήρκησε από τον Ιανουάριο έως τον Φεβρουάριο του 2006.

Η έκδοση είναι απλή και λιτή. Όμορφο και σκληρό εξώφυλλο, οι εικόνες σε καλή ανάλυση. Δεν αναφέρεται κάπου εκδότης ούτε ISBN. Προλογίζει ο τότε Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Άνθιμος (ο εκάστοτε Μητροπολίτης της πόλης είναι και Πρόεδρος του Ορφανοτροφείου). Την γενική επιμέλεια τόσο της έκθεσης, όσο και του λευκώματος την είχε αναλάβει η Μάρθα Πηνιού, κόρη του Δημητρίου Πηνιού, εμβληματικής μορφής της σύγχρονης ιστορίας του ιδρύματος. Η έκδοση του λευκώματος είχε γίνει υπό την αιγίδα δύο υπουργείων, αυτών της Υγείας και της Μακεδονίας-Θράκης. Υπάρχει και ένα σύντομο ιστορικό κείμενο για την ζωή του Παπάφη και την ίδρυση του Ορφανοτροφείου ενώ ένα ακόμη εισαγωγικό κείμενο υπογράφει ο Ευάγγελος Χεκίμογλου σχετικά με δύο πρόσωπα που συνέδεσαν το όνομά τους με την λειτουργία του Ορφανοτροφείου, τον Αλέξανδρο Πετρίδη και τον Δημήτριο Πηνιό, αμφότεροι διευθυντές του.

Το κυρίως μέρος του βιβλίου είναι οι εικόνες του οι οποίες στο λεύκωμα παρουσιάζονται με χρονολογική σειρά από το χθες προς το σήμερα. Καλύπτουν χρονικά την περίοδο από την εποχή που χτιζόταν το ίδρυμα και φτάνουν έως τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του ’70. Προέρχονται δε από δημόσιους φορείς και ιδιώτες. Η παλαιότερη είναι από το 1902, λίγο πριν ολοκληρωθεί η κατασκευή του κτιρίου (σε σχέδια του αρχιτέκτονος Ξενοφώντος Παιονίδη) και ξεκινήσει από την επόμενη χρονιά η λειτουργία του. Πολλές μπορεί να ξεχωρίσει κάποιος, προσωπικά στάθηκα σε μία με ημερομηνία 3 Οκτωβρίου 1904 όπου ο υπότιτλος λέει ότι 5000 Έλληνες είχαν μαζευτεί στον εξωτερικό χώρο του Ιδρύματος για κάποια εκδήλωση και εκεί ο ποιητής Ιωάννης Κωνσταντινίδης τους διάβαζε κάποια ποιήματά του, σε μια άλλη με ημερομηνία το 1904 όπου φαίνονται οι πρώτοι τρόφιμοι του Παπάφειου, σε αυτές όπου απεικονίζεται η ποδοσφαιρική ομάδα του Ορφανοτροφείου, ο «Μελιτεύς» και σε αυτές που σχετίζονται με την δημιουργία και τα αποκαλυπτήρια της προτομής του Ιωάννη Παπάφη η οποία βρίσκεται κάτω από την σκιά του πλάτανου στην μικρή πλατεία που βρίσκεται απέναντι από τον Λευκό Πύργο και λίγοι νομίζω την έχουν παρατηρήσει.

Για το «Παπάφειο» λίγα πράγματα έχουμε δει στην Vivlioniki, αν και υπάρχουν αρκετές αναφορές σε αυτό καθώς ακολουθούσε μοιραία την ιστορία της πόλης. Ξεχωρίζω ένα έργο που είχαμε δει για το επιπλοποιείο του και την αναφορά που υπάρχει σε ένα βιβλίο για το φιλανθρωπικό έργο της Ελληνικής Κοινότητας στην Θεσσαλονίκη του 19ου αιώνα. Υπάρχουν όμως και κάποια ακόμη βιβλία που έχω βρει και τα οποία θα δούμε κάποια στιγμή στο μέλλον.

Προσωπικά βρήκα το λεύκωμα ενδιαφέρον. Μπορεί τις περισσότερες εικόνες να τις είχα δει, όμως έμαθα και κάποια πράγματα, όπως για παράδειγμα για την ύπαρξη των κατασκηνώσεων του Παπάφειου στην περιοχή του Χορτιάτη. Τώρα που σε λίγο καιρό θα ξεκινήσει η λειτουργία του Μετρό και θα ακούνε πολλοί άνθρωποι την στάση «Παπάφειο», ίσως ευαισθητοποιηθούν και μάθουν περισσότερα πράγματα για αυτό το σημαντικό ίδρυμα της πόλης μας.

Ζωγραφίζοντας την Θεσσαλονίκη: Εικαστικές δημιουργίες με θέμα την πόλη μας

ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΒΙΒΛΙΟΥ

Τίτλος: Δίπολο – Ένα εικαστικό μυθιστόρημα για τη Θεσσαλονίκης

Συγγραφέας: Συλλογικό έργο

Έκδοση: MS Publications (2022)

ISBN: 978-618-86145-0-5

Τιμή: Περίπου €28

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ

Πριν τρία περίπου χρόνια είχαμε δει στη Vivlioniki έναν κατάλογο έκθεσης που είχε γίνει το 2008 και είχε τίτλο «Θεσσαλονίκη, μια εσωτερική τοπιογραφία». Η έκδοση ήταν της Γκαλερί «Ειρμός». Η έκθεση ήταν μια παρουσίαση έργων από 36 καλλιτέχνες και το θέμα τους ήταν η Θεσσαλονίκη, γωνιές της και σημεία που είχαν κάνει εντύπωση στους ζωγράφους και τα είχαν αποτυπώσει με τα χρώματα και τα μολύβια τους. Σήμερα θα δούμε ένα άλλο βιβλίο με παρόμοιο θέμα. Είναι ο κατάλογος μίας έκθεσης που δεν γνωρίζω αν υπάρχει ακόμη στους χώρους της Δημοτικής Πινακοθήκης που στεγάζεται στην πανέμορφη Casa Bianca, υπάρχει η πιθανότητα να τελείωσε πριν από λίγες μέρες. Η αρχική ιδέα όμως είχε φιλοξενηθεί στον εκθεσιακό χώρο «Δίπολο», που βρισκόταν επί της Δημητρίου Γούναρη στο νούμερο 53. Για το βιβλίο και για την ιδέα θα μιλήσουμε στην συνέχεια.

Η έκδοση είναι πάρα πολύ καλή. Οι φωτογραφίες των έργων είναι καθαρές, θα μπορούσαν να είναι και λίγο μεγαλύτερες ίσως. Πολύ καλή ποιότητα χαρτιού και ευανάγνωστα τα κείμενα που υπάρχουν. Δίγλωσση έκδοση (ελληνικά-αγγλικά). Συνολικά μια πολύ όμορφη δουλειά.

Το υλικό του σημερινού καταλόγου προέρχεται από 8 ομαδικές εκθέσεις που είχαν γίνει στο Δίπολο από το 2008 έως το 2011. Κάθε μία από αυτές τις εκθέσεις είχαν ένα θέμα κοινό για τους ζωγράφους, οι οποίοι ενημερώνονταν για αυτό και είχαν συγκεκριμένο χρονικό διάστημα για να παραδώσουν τα έργα τους προς έκθεση (λίγες είναι οι περιπτώσεις που κάποιος ζωγράφος είχε ήδη ένα έργο με αυτό το θέμα από παλαιότερη δημιουργία του). Τα θέματα αυτά ήταν τα παρακάτω:

• Άνω Πόλη (Μάιος 2008)
• Το λιμάνι (Μάρτιος 2009)
• Η κεντρική αγορά (Μάιος 2009)
• Παραλία Θεσσαλονίκης – Θερμαϊκός (Μάρτιος 2010)
• Παραβαρδάρια περιοχή – Σιδηροδρομικός Σταθμός (Απρίλιος 2010)
• Γενικές απόψεις Θεσσαλονίκης – Περιαστικός χώρος (Μάρτιος 2011)
• Αρχιτεκτονικά, βιομηχανικά κτίσματα και μνημεία της Θεσσαλονίκης (Μάιος 2011)
• Σκηνές με ανθρώπους στην παραλία (Σεπτέμβριος 2011)

Αρχικά οι ζωγράφοι ήταν 8, αλλά μετά στη συνέχεια προστέθηκαν και άλλοι τρεις. Οι καλλιτέχνες που έδωσαν τα έργα τους προς έκθεση ήταν οι : Σώτος Ζαχαριάδης, Φώνης Ζογλοπίτης, Βασίλης Ιωαννίδης (που ήταν και αυτός που έτρεχε τις εκδηλώσεις ως βασικός επιμελητής και ιδιοκτήτης του Δίπολου), Κώστας Κουτρουμπής, Γιάννης Μαβίδης, Φίλιππος Μάνος, Ντίνος Παπασπύρου, Γιάννης Τσατσάγιας Γιάννης Αδαμαντίδης, Ναταλία Θωμαΐδη και Άρτεμις Βλαχοπούλου.

Πριν πάτε να ρίξετε μια ματιά στους πίνακες, καλό είναι να διαβάσετε τα εισαγωγικά κείμενα, δίνουν πολλές και σημαντικές πληροφορίες τόσο για τα έργα και την έκθεση, όσο και για τους καλλιτέχνες (σύντομα βιογραφικά των οποίων υπάρχουν προς το τέλος του βιβλίου). Τρεις είναι οι συγγραφείς των κειμένων:

1. Ο Βασίλης Ιωαννίδης (λογοτέχνης, ζωγράφος και από ό,τι καταλαβαίνω ο ιθύνων νους πίσω από τις εκθέσεις) μιλάει αρχικά γενικά για τις εκθέσεις και δίνει κάποιες ιστορικές πληροφορίες για τους ζωγράφους της πόλης κατά τον 20ο αιώνα και πώς επηρεάστηκε το έργο τους από τις ιστορικές εξελίξεις στην πόλη. Επίσης κάνει και μια κριτική παρουσίαση των ζωγράφων που συμμετείχαν στις εκθέσεις. Για κάποιον που δεν έχει πολλές γνώσεις στα εικαστικά, τα κείμενά του αποτελούν χρήσιμο μπούσουλα για την ιστορία της ζωγραφικής στην Θεσσαλονίκη. Στο τέλος του βιβλίου υπάρχουν και κριτικά κείμενα για το έργο του Ιωαννίδη.
2. Η Ευθυμία Γεωργιάδου-Κουντουρά (Ιστορικός Τέχνης) παρουσιάζει συνοπτικά τις εκθέσεις και τα έργα που υπάρχουν αυτά. Στην εισαγωγή κάθε μίας ενότητας υπάρχει ένα απόσπασμα από κάποιο λογοτεχνικό κείμενο. Ενδιαφέρον έχει και το κομμάτι που γράφει για το τη σχέση που είχαν οι ζωγράφοι με τις απεικονίσεις άλλων πόλεων.
3. Η Μαρία Ιωαννίδου (αρχιτέκτονας) γράφει για τα ιδιαίτερα στοιχεία της Θεσσαλονίκης, ιστορικά και κλιματολογικά και το πώς αυτά επηρέασαν τους καλλιτέχνες στις δημιουργίες τους.

Ακολουθεί η παρουσίαση των έργων των εκθέσεων. Προσωπικά ως αναγνώστης και με λίγες γνώσεις πάνω στα εικαστικά, το κομμάτι αυτό του βιβλίου ήταν περισσότερο μια περιήγηση, μια βόλτα και τα προσέγγισα με θαυμασμό, τουλάχιστον κάποια, χωρίς να κάνω κριτικό σχόλιο στην τεχνοτροπία. Μερικά από τα έργα με εντυπωσίασαν, όπως για παράδειγμα τα φωτορεαλιστικά έργα του Κώστα Κουτρουμπή και του Γιάννη Τσατσάγια. Έργα του Ντίνου Παπασπύρου είχα δει και στο παρελθόν στο βιβλίο του «Καταγραφές Θεσσαλονίκης«. Τον Ζογλοπίτη επίσης τον είχαμε γνωρίσει μέσα από δύο βιβλία του Περικλή Σφυρίδη που μιλούσαν για ζωγράφους της πόλης (μπορείτε να τα δείτε εδώ κι εδώ). Αλλά και των υπόλοιπων καλλιτεχνών βρήκα πολλά έργα που τα θαύμασα και μου άρεσαν πολύ, χωρίς όμως να μπορώ να πω περισσότερα για αυτά, απλά μου τράβηξαν το μάτι.

Προσωπικά βρήκα το βιβλίο εξαιρετικό, τόσο ποιοτικά όσο και θεματολογικά. Η προσπάθεια του Ιωαννίδη να συντονίσει τις δημιουργίες τόσων πολλών καλλιτεχνών είχε ως αποτέλεσμα να δημιουργηθεί μια σειρά έργων που χαρίζουν καλλιτεχνική χροιά σε μνημεία, γωνιές και τοποθεσίες της Θεσσαλονίκης. Η πόλη είχε εντυπωσιάσει στο παρελθόν και πολλούς ξένους ζωγράφους που την είχαν επισκεφτεί κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο (είχαμε δει άλλωστε πολλά έργα αυτών στο βιβλίο «Η Στρατιά της Ανατολής ζωγραφίζει την Θεσσαλονίκη«, στον κατάλογο μιας έκθεσης και στο βιβλίο της Μαρίας Καμπούρη-Βαμβούκου). Αξίζει νομίζω να δείτε αυτά τα έργα μέσω του βιβλίου, ελπίζοντας ότι κάποια στιγμή στο μέλλον θα τα δούμε πάλι σε μια έκθεση.

Μια περιήγηση στα παλιά βυρσοδεψεία της Θεσσαλονίκης

ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΒΙΒΛΙΟΥ

Τίτλος: Βυρσοδεψεία Θεσσαλονίκης

Συγγραφέας: Νίκος Κουκής

Έκδοση: Κέντρο Ιστορίας Θεσσαλονίκης (2000)

ISBN: 960-8433-35-5

Τιμή: Περίπου €5

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ

Μέχρι πριν από κάποια χρόνια, όχι πάρα πολύ παλιά, εκεί στην πρώην δυτική είσοδο της πόλης και δίπλα στον χώρο των Σφαγείων, υπήρχαν κάποια από τα εναπομείναντα βυρσοδεψεία της Θεσσαλονίκης. Αρχικά βρίσκονταν κοντά στα δυτικά τείχη και όσο περνούσε ο καιρός μεταφέρονταν όλο και πιο μακριά από το κέντρο, αρχικά στο χώρο των Σφαγείων και στη συνέχεια προς τη Σίνδο όπου βρίσκονται κάποια από αυτά πλέον. Τα βυρσοδεψεία (από τις λέξεις «βύρσα» που είναι το δέρμα του ζώου και το «δέφω» που σημαίνει μαλακώνω) υπήρξαν κομμάτι της βιοτεχνίας της Θεσσαλονίκης και κάποτε είχαν σημαντική δραστηριότητα. Οι δυσάρεστες οσμές και η περιβαλλοντική ρύπανση που προκαλούσαν όμως καθώς και οι εισαγωγές δερμάτων από το εξωτερικό κατέστησαν την λειτουργία τους προβληματική με αποτέλεσμα τη μείωση του αριθμού τους. Το βιβλίο της σημερινής ανάρτησης είναι ένα λεύκωμα που αποτυπώνει τα τελευταία χρόνια λειτουργίας κάποιων βυρσοδεψείων που βρίσκονταν στα Σφαγεία, δίπλα στον Θερμαϊκό και στην περιοχή που εκβάλει το ρέμα του Δενδροπόταμου στη θάλασσα.

Η έκδοση είναι απλή και λιτή. Στο εξώφυλλο κυριαρχεί το άσπρο χρώμα και υπάρχει μια φωτογραφία με δέρματα που έχουν ήδη υποστεί μια επεξεργασία (δεν γνωρίζω περισσότερες λεπτομέρειες). Προλογίζουν ο τότε δήμαρχος Θεσσαλονίκης Βασίλης Παπαγεωργόπουλος και ο τότε αντιδήμαρχος πολιτισμού Νικόλας Μακραντωνάκης. Την επιμέλεια είχε η Αθανασία Μπουντίδου την οποία έχουμε συναντήσει και σε άλλα έργα του Κέντρου Ιστορίας Θεσσαλονίκης. Συνολικά μια αξιοπρεπής δουλειά.

Όπως μαθαίνουμε από τις πρώτες σελίδες, ο Κουκής είχε τραβήξει τις φωτογραφίες στις αρχές τις δεκαετίας του 1990 και είχαν παρουσιαστεί για πρώτη φορά το 1993 στα πλαίσια της Φωτογραφικής Συγκυρίας. Επτά χρόνια αργότερα το υλικό του είχε εκτεθεί στην ομώνυμη του τίτλου του βιβλίου έκθεση που είχε γίνει στους χώρους του ΚΙΘ τον Ιούνιο του 2000. Τον Κουκή δε τον είχαμε συναντήσει στη Vivlioniki μέσα από κάποιες φωτογραφίες του που υπήρχαν στο μικρό λεύκωμα της σειράς «Ένας περίπατος στην πόλη» που ήταν αφιερωμένο στην Σταυρούπολη.

Πριν τις εικόνες υπάρχει ένα κείμενος της Ευαγγελίας Βαρέλλα στο οποίο γίνεται αναφορά στην ιστορία των βυρσοδεψείων στην Θεσσαλονίκη από τα χρόνια της Οθωμανικής Θεσσαλονίκης έως και την περίοδο του Μεσοπολέμου. Στο κείμενο αυτό υπάρχουν πάρα πολλές λεπτομέρειες κυρίως οικονομικού τύπου ενώ δίνονται πολλές πληροφορίες για ονόματα επιχειρηματιών που δραστηριοποιούνταν στο χώρο της βυρσοδεψίας, τόσο στο βιοτεχνικό όσο και στο εμπορικό κομμάτι. Δεν παραλείπονται αναφορές και στο ακόμα παλαιότερο παρελθόν από αυτό της όψιμης τουρκοκρατίας, αποδεικνύοντας ότι η βυρσοδεψία στην πόλη είχε μια μακρά παράδοση.

Ακολουθεί το κυρίως κομμάτι του λευκώματος, οι φωτογραφίες του Κουκή. Όλες τους είναι έγχρωμες με ιδιαίτερα ζωντανά χρώματα. Κάποιες εμπεριέχουν μια καλλιτεχνική όψη, άλλες είναι βαθύτατα ρεαλιστικές, σαν να είναι φωτογραφίες ενός ρεπόρτερ. Ο Κουκής δεν προσπαθεί να εξωραΐσει τίποτα, αλλά θέλει να αποτυπώσει το περιβάλλον των χώρων αυτών, εσωτερικό και εξωτερικό. Οι εικόνες ακολουθούν μια χρονική σειρά. Αρχικά υπάρχουν κάποιες φωτογραφίες της περιοχής γύρω από τα βυρσοδεψεία στα οποία φαίνεται πολύ καθαρά η ρύπανση που αυτά προκαλούσαν. Μοιάζει να κυριαρχεί η εγκατάλειψη και η αναρχία στον χώρο. Η θάλασσα βρόμικη, κτίρια με τσιμεντόλιθους και γκρεμισμένες στέγες, βαρέλια με ασβέστη, στοίβες από δέρματα που σύντομα θα επεξεργαστούν. Στη συνέχεια ο φακός μπαίνει στο εσωτερικό των χώρων, τα μεγάλα βαρέλια που περιστρέφονται, ο ιδρώτας του προσωπικού στα διάφορα στάδια της διαδικασίας, ο καθαρισμός και το κόψιμο των δερμάτων, το πλύσιμο, το τέντωμα κτλ. Ένας κόσμος άγνωστος στους περισσότερους ή αν είναι γνωστός είναι κυρίως με αρνητικό πρόσημο λόγω της δυσοσμίας και της βρομιάς. Τελικά τα δέρματα φτάνουν σχεδόν έτοιμα, στοιβαγμένα με κάποια τάξη και με τα χρώματά τους, έχουν πλέον μια πιο γνώριμη σε εμάς μορφή, όπως τα συναντάμε σε τσάντες, παπούτσια και άλλα αντικείμενα.

Προσωπικά το λεύκωμα μου άρεσε πολύ. Τόσο η ποιότητα των εικόνων και το «εικαστικό» του κομμάτι, όσο και το γεγονός ότι μου άνοιξε μια πόρτα για έναν κόσμο αρκετά άγωνστο για μένα. Οι παλιοί ταμπάκηδες έχουν γράψει την δική τους ιστορία για την πόλη. Είναι ένας κόσμος που χάνεται για διάφορους λόγους και ο Κουκής διαφυλάσσεις μέσα από τις εικόνες τους κάποια κομμάτια αυτού του κόσμου. Μπορείτε να το βρείτε σε παλαιοβιβλιοπωλεία, στο πωλητήριο του ΚΙΘ ή και σε βιβλιοπωλεία που συνεργάζονται με το ΚΙΘ.

Χριστιανοί και Εβραίοι στην Θεσσαλονίκη – Ο κατάλογος μιας εξαιρετικής έκθεσης

ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΒΙΒΛΙΟΥ

Τίτλος: Στην ίδια πόλη – Χριστιανοί και Εβραίοι στη Θεσσαλονίκη

Συγγραφέας: Ευάγγελος Χεκίμογλου, Γεώργιος Κωνσταντινίδης, Λούση Ναχμία

Έκδοση: Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία, Ισραηλιτική Κοινότητα Θεσσαλονίκης – Εβραϊκό Μουσείο Θεσσαλονίκης, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (2022)

ISBN: 978-618-5154-75-2, 978-618-82067-5-5, 978-960-243-732-2

Τιμή: Περίπου €12

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ

Αν επισκεφτείτε το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης έως τις 15 Απριλίου 2023 θα έχετε την τύχη να επισκεφτείτε το τρίτο μέρος της έκθεσης «Στην ίδια πόλη – Χριστιανοί και Εβραίοι στη Θεσσαλονίκη». Τα δύο προηγούμενα μέρη είχαν γίνει το πρώτο στο Εβραϊκό Μουσείο Θεσσαλονίκης και το δεύτερο στην Φιλόπτωχο Αδελφότητα Ανδρών Θεσσαλονίκης. Στη σημερινή ανάρτηση θα ρίξουμε μια ματιά στον εξαιρετικό κατάλογο της έκθεσης, έναν από τους καλύτερους που έχω δει στο είδος του.

Η έκδοση είναι αψεγάδιαστη. Πολύ όμορφο εξώφυλλο, φωτογραφικό υλικό πεντακάθαρο, αισθητική μοναδική, φαίνεται ότι έχει γίνει μια πολύ προσεγμένη δουλειά, από αυτές που χαίρεσαι να κρατάς, να διαβάζεις, να οσμίζεσαι. Και το ακόμη καλύτερο είναι ότι το υλικό τόσο της έκθεσης όσο και του βιβλίου συμβαδίζει με την ποιότητα του καταλόγου και καταφέρνει να τον ξεπερνά. Συνολικά μια αρχοντική δουλειά.

Έτυχε και στην προηγούμενη ανάρτηση είχαμε δει ένα βιβλίο το οποίο μιλούσε για την συνύπαρξη των Χριστιανών και των Εβραίων στην γειτονιά της Ξηροκρήνης. Στην περιοχή αυτή οι κάτοικοι ήταν κομμάτι της εργατικής τάξης της Θεσσαλονίκης και η συνύπαρξή τους ξεκίνησε μετά την έλευση των προσφύγων της Μικρασίας και του Πόντου. Στον κατάλογο αυτόν και στην έκθεση πρωταγωνιστούν τα μέλη της αστικής και μεγαλοαστικής τάξης, Εβραίοι και Χριστιανοί που ζούσαν στην πόλη.

Πριν την παρουσίαση του υλικού του καταλόγου υπάρχει μία εισαγωγή που υπογράφουν ο Γεώργιος Κωνσταντινίδης και ο Ευάγγελος Χεκίμογλου. Τον Χεκίμογλου τον ξέρουμε από πάρα πολλά έργα του που έχουν παρουσιαστεί στη Vivlioniki (και πολλά ακόμη υπάρχουν που δεν έχουν παρουσιαστεί ακόμη), είναι από τους σημαντικότερους ερευνητές της ιστορίας της πόλης και κυρίως της σύγχρονης. Τον Γεώργιο Κωνσταντινίδη τον είχαμε δει μέσα από κάποια κείμενά του που υπάρχουν στο 1ο και 2ο τεύχος της έκδοσης «Αρχειακά Ανάλεκτα» και στο 2ο τεύχος της έκδοσης «Αρχείων Ανάλεκτα». Σήμερα είναι Πρόεδρος της Φιλοπτώχου Αδελφότητας Θεσσαλονίκης, υπήρχε και ένας Αλέξανδρος Κωνσταντινίδης ο οποίος είχε διατελέσει επίσης Πρόεδρος της Αδελφότητας επί σειρά ετών και μάλιστα τον είχαμε συναντήσει στο προλογικό σημείωμα της έκδοσης που είχε γίνει το 1971 για τα πρώτα 100 χρόνια της ΦΑΑΘ, δεν γνωρίζω αν έχουν σχέση. Το σημαντικό είναι ότι μέρος του υλικού της έκθεσης προέρχεται από το αρχείο του Γεώργιου Κωνσταντινίδη το οποίο από ό,τι φαίνεται είναι πλουσιότατο και πάρα πολύ σημαντικό. Τεκμήρια της έκθεσης προέρχονται επίσης από πολλά άλλα αρχεία, όπως αυτό του Εβραϊκού Μουσείου Θεσσσαλονίκης, του Κρατικού Ωδείου Θεσσαλονίκης, την Εθνική Βιβλιοθήκη κα.

Όπως είπαμε η έκθεση έγινε σε τρία μέρη ή κύκλους όπως αναφέρονται. Ο πρώτος κύκλος είχε θέμα τους ανθρώπους, τον πολιτισμό και τους ιερούς τόπους Χριστιανών και Εβραίων, ο δεύτερος κύκλος είχε θέμα την εκπαίδευση και τον αθλητισμό και ο τρίτος την επιχειρηματικότητα που είχαν αναπτύξει στην πόλη οι δύο κοινότητες. Το υλικό του καταλόγου ταξινομείται με την σειρά που έγιναν οι εκθέσεις και περιέχει έξι ενότητες:

• Η πρώτη ενότητα έχει τίτλο «Ιεροί τόποι». Εδώ ο αναγνώστης θα δει κάποιες άγνωστες φωτογραφίες από ναούς και συναγωγές και νεκροταφεία των δύο κοινοτήτων.
• Η δεύτερη ενότητα έχει τίτλο «Αστικά πορτρέτα». Πολύ ενδιαφέρουσα ενότητα στην οποία βλέπουμε μέλη μερικών σπουδαίων οικογενειών της Θεσσαλονίκης οι οποίες έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην επιχειρηματική και πολιτισμική κίνηση στην πόλη. Εικόνες από μια άλλη εποχή, τα εντυπωσιακά φορέματα των γυναικών, φωτογραφίες γάμου και προσκλητήρια, ένας κόσμος που χάθηκε μεν, αλλά δημιούργησε και άφησε κληρονομιά στην πόλη.
• Η τρίτη ενότητα έχει τίτλο «Πολιτισμός». Επίσης πολύ ενδιαφέρον κομμάτι με παρουσίαση σπάνιου υλικού το οποίο αποδεικνύει ότι μπορεί μεν λογοτεχνικά πριν το 1930 η πόλη να ήταν μια «έρημη χώρα» όπως είχε πει ο Βαφόπουλος, αλλά από λίγο μετά τα μέσα του 19ου αιώνα υπήρχε μια συνεχής πολιτισμική κίνηση στην πόλη από θέατρα, μουσικές παραστάσεις, έχουμε την δημιουργία του Κρατικού Ωδείου, κινηματογράφους (υπάρχει και μια δυστυχώς προφητική φωτογραφία από προβολή της ταινίας «To Ολοκαύτωμα» το 1921 στο σινεμά Παλλάς με πρωταγωνίστρια την Suzanne Delvé και τις αφίσες με ελληνικούς και εβραϊκούς χαρακτήρες).
• Η τέταρτη ενότητα έχει τίτλο «Εκπαίδευση». Και οι δύο κοινότητες έδωσαν μεγάλο βάρος στην εκπαίδευση, ιδιαίτερα μετά τα μέσα του 19ου αιώνα. Υπάρχουν πολλές φωτογραφίες από σχολεία, μαθητές και καθηγητές κτλ. Στην εκπαίδευση και ιδιαίτερα των ξενόγλωσσων σχολείων οι δύο κοινότητες ήρθαν κοντά η μία στην άλλη, όπως και στο Κρατικό Ωδείο, το οποίο βοήθησε ιδιαίτερα στην διοργάνωση της έκθεσης.
• Η πέμπτη ενότητα έχει τίτλο «Αθλητισμός». Το μεγαλύτερο μέρος της ενότητας αυτής έχει να κάνει με τον Ηρακλή Θεσσαλονίκης, ο οποίος ξεκίνησε την πορεία του από τα τέλη του 19ου αιώνα (για την ιστορία του μπορείτε να βρείτε στοιχεία πολλά στο βιβλίο του Γεώργιου Καράδαλη που έχουμε δει στη Vivlioniki αλλά και στου Νικόλαου Χριστοδούλου το οποίο θα δούμε σύντομα). Ονόματα όπως αυτό της Μακαμπή και της Προγκρέ και της Αλιάνς, που μαζί με τον Ηρακλή έκαναν το πρώτο πρωτάθλημα ποδοσφαίρου της πόλης το 1916. Εξαιρετικό φωτογραφικό υλικό το οποίο προσωπικά δεν είχα δει στο παρελθόν και το οποίο αποκαλύπτει πρόσωπα και γεγονότα από το αθλητικό παρελθόν της πόλης.
• Η έκτη ενότητα έχει τίτλο «Επιχειρήσεις και επιχειρηματίες». Η Θεσσαλονίκη, μια πόλη που πλούτισε χάρη στο εμπόριο και στις επιχειρηματικότητα των κατοίκων της στο παρελθόν (και χάρη σε αυτήν κάποια στιγμή θα ξεφύγει από το σημερινό τέλμα στο οποίο βρίσκεται) γνώρισε κάποιους από τους πιο επιτυχημένους επιχειρηματίες. Ονόματα όπως οι Αλλατίνι, οι Μοδιάνο, οι Χατζηλαζάρου και πολλοί άλλοι συνετέλεσαν στην ανάπτυξη της πόλης και στις εικόνες του καταλόγου υπάρχει μόνο ένα πάρα πολύ μικρό κομμάτι της δραστηριότητάς των. Πρωτοποριακοί άνθρωποι με ιδέες μπροστά από την εποχή τους, η ενότητα κλείνει με φωτογραφίες από την πρώτη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης.

Το υλικό που παρουσιάζεται είναι μοναδικό σε αξία, σπανιότατο και το σύνολο της έκθεσης αναδεικνύει ότι η συνύπαρξη των δύο κοινοτήτων βοήθησε την πόλη. Ο χαμός των Εβραίων Θεσσαλονικέων κατά την περίοδο της Κατοχής ήταν συντριπτικό πλήγμα για το χαρακτήρα της Θεσσαλονίκης.

Προσωπικά βρήκα τον κατάλογο εξαιρετικό. Σε ποιότητα και σε υλικό. Επισκεφτείτε το τρίτο μέρος της έκθεσης και χρησιμοποιήστε τον οδηγό για να γνωρίσετε ένα μεγάλο και σημαντικό κομμάτι του παρελθόντος αυτής της πόλης.

Ζωγραφιές, σκίτσα και εικόνες της Θεσσαλονίκης του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου στον κατάλογο μίας έκθεσης του Κέντρου Ιστορίας Θεσσαλονίκης

ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΒΙΒΛΙΟΥ

Τίτλος: Η Θεσσαλονίκη στον Μεγάλο Πόλεμο – Πόλεμος, Πολιτική, Τέχνες και Πολιτισμός

Συγγραφέας: Συλλογικό έργο

Έκδοση: Κέντρο Ιστορίας Θεσσαλονίκης (2018)

ISBN: 978-960-9468-06-0

Τιμή: –

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ

Κατάλογο έκθεσης είχαμε δει στην τελευταία ανάρτηση, κατάλογο έκθεσης θα δούμε και σε αυτήν. Εδώ θα πάμε πίσω στα χρόνια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, μία περίοδο ιδιαίτερη για τη Θεσσαλονίκη η οποία βίωσε πρωτόγνωρες στιγμές στην μακραίωνη ιστορία της, όταν τα στρατεύματα που φιλοξενούσε ήταν περισσότερα από τους μόνιμους κατοίκους της πόλης. Η προσέγγιση αυτού του σπουδαίου γεγονότος για την πόλη γίνεται από μία σκοπιά ειδησεογραφική και καλλιτεχνική ταυτόχρονα.

Η έκδοση είναι πολύ όμορφη και προσεγμένη. Τα κείμενα είναι ευανάγνωστα, σε ελληνικά και αγγλικά. Οι εικόνες καθαρές, καλή ποιότητα χαρτιού. Προλογίζουν ο τότε Δήμαρχος Θεσσαλονίκης Γιάννης Μπουτάρης και η τότε Αντιδήμαρχος Πολιτισμού Έλλη Χρυσίδου. Γενικά στο σύνολό της μια καλή δουλειά για τον σκοπό που εξυπηρετούσε.

Όπως είπαμε και πριν, το βιβλίο είχε συνοδέψει μία ομότιτλη έκθεση που είχε διενεργηθεί στους χώρους του Κέντρου Ιστορίας Θεσσαλονίκης τον Νοέμβριο και τον Δεκέμβριο του 2018. Η έκθεση περιείχε υλικό από την προσωπική συλλογή του Γιώργου Πατιερίδη. Τα κείμενα του καταλόγου είναι του Αντώνη Σατραζάνη, της Μαρίας Καμπούρη και του Γιώργου Πατιερίδη.

Το υλικό του καταλόγου χωρίζεται σε τρεις ενότητες κειμένων:

• Η πρώτη ενότητα έχει τίτλο «Η απαρχή του Μεγάλου Πολέμου και τα μέτωπά του (1914-1918) και την υπογράφει ο Αντώνης Σατραζάνης (είχε γράψει ένα βιβλίο για την προσφορά των Γαλλικών στρατευμάτων στη Θεσσαλονίκη κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο). Παρουσιάζονται εδώ τα ιστορικά στοιχεία της περιόδου (έναρξη του πολέμου, εμπλοκή της Θεσσαλονίκης με την έλευση των συμμαχικών στρατευμάτων, το Κίνημα της Εθνικής Αμύνης, η Μεγάλη Πυρκαγιά του 1917 κτλ).
• Η δεύτερη ενότητα έχει τίτλο «Μια ιστορική έκθεση ζωγραφικής στα χρόνια του Μεγάλου Πολέμου στη Θεσσαλονίκη» και την υπογράφει η Μαρία Καμπούρη (είχε γράψει ένα βιβλίο για διάφορους ζωγράφους που βρέθηκαν στη Θεσσαλονίκη με τα συμμαχικά στρατεύματα εκείνη την περίοδο). Εδώ γίνεται λόγος κυρίως για μία έκθεση ζωγραφικής που είχαν διοργανώσει οι Γάλλοι στη Θεσσαλονίκη την άνοιξη του 1916. Οι καλλιτέχνες, έργα των οποίων εκτέθηκαν, ήταν στρατιώτες που υπηρετούσαν στη Θεσσαλονίκη. Το φαινόμενο ήταν πρωτόγνωρο και ξεχωριστό για μία πόλη που δεν είχε την παράδοση στην ζωγραφική τέχνη.
• Η τρίτη ενότητα έχει τίτλο «Σκέψεις του συλλέκτη » και την υπογράφει ο Γιώργος Πατιερίδης, ως ο συλλέκτης στον οποίο ανήκουν πολλά στοιχεία της έκθεσης.

Η έκθεση περιείχε κυρίως φωτογραφίες και σχέδια που δημοσιεύτηκαν σε εφημερίδες και περιοδικά της εποχής, κυρίως από Γαλλία, Ιταλία και Αγγλία. Υπήρχαν όμως και διάφοροι ζωγραφικοί πίνακες των στρατιωτών που βρέθηκαν στη Θεσσαλονίκη και οι οποίοι αποτύπωσαν την πόλη του Μεγάλου Πολέμου. Στο τέλος του καταλόγου υπάρχουν τα ονόματα 24 καλλιτεχνών και κάποια σύντομα στοιχεία (όπου αυτό ήταν δυνατό) για αυτούς. Για όσους τους ενδιαφέρει η συγκεκριμένη θεματολογία νομίζω αξίζει να διαβάσουν και το εξαιρετικό βιβλίο που είχε βγάλει το Τελλόγλειο με τίτλο «Η Στρατιά της Ανατολής ζωγραφίζει τη Θεσσαλονίκη«.

Προσωπικά βρήκα τον κατάλογο πολύ ενδιαφέρων. Τα κείμενα, το φωτογραφικό υλικό και η ποιότητα έκδοσης συνολικά μας κάνουν μια πολύ καλή δουλειά, κατατοπιστική για τον αναγνώστη που θα είχε την ευκαιρία να δει την έκθεση αλλά και για αυτόν που θα την διαβάσει σε μεταγενέστερο χρόνο.

Στοιχεία για τη λειτουργία του επιπλοποιείου του Παπάφειου και για την ιστορία του Ορφανοτροφείου

ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΒΙΒΛΙΟΥ

Τίτλος: Το Παπάφειο Ορφανοτροφείο και το επιπλοποιείο του

Συγγραφέας: Συλλογικό έργο

Έκδοση: Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος (1994)

ISBN: –

Τιμή: –

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ

Αν και αρκετοί γνωρίζουν την ύπαρξη του Παπάφειου Ορφανοτροφείου και έχουν ακουστά για τον Ιωάννη Παπάφη, τον ευεργέτη ο οποίος φρόντισε να προσφέρει τα χρήματα για τη δημιουργία και τη λειτουργία του, λίγοι νομίζω ξέρουν την ιστορία αυτού του σπουδαίου ιδρύματος της πόλης μας, τις δυσκολίες που αντιμετώπισε και την κοινωνική του προσφορά. Τώρα που θα υπάρχει και στάση Μετρό με το όνομα «Παπάφειο» ίσως κάποιοι ενδιαφερθούν να μάθουν περισσότερα. Μέχρι τότε βέβαια ας ρίξουμε μια ματιά σε ένα βιβλίο που με αφορμή μία έκθεση που είχε διοργανωθεί από την Εθνική Τράπεζα για το επιπλοποιείο του Παπάφειου, μας δίνει αρκετά στοιχεία για το παρελθόν του ιδρύματος.

Η έκδοση είναι μέτρια. Και το λέω γιατί όταν εκδότης είναι η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος περιμένει κάποιος μια πολυτελή και άριστη δουλειά. Εδώ το χαρτί δεν είναι κάποιας ιδιαίτερης ποιότητας, λείπουν οι σελίδες 66 και 67, ενώ ημιτελής είναι η σελίδα 70. Στο κάτω μέρος αρκετών σελίδων υπάρχουν σημειώσεις και βιβλιογραφικά στοιχεία, ενώ το φωτογραφικό υλικό που υπάρχει έχει αρκετό ενδιαφέρον. Σύμφωνα με την πρόσκληση για τα εγκαίνια της έκθεσης, που βρήκα τυχαία μέσα στο βιβλίο, η έκθεση διεξήχθη από τις 16 Νοεμβρίου 1994 έως τις 4 Δεκεμβρίου 1994 στο Πολιτιστικό Κέντρο Βορείου Ελλάδος της Εθνικής Τράπεζας, στη Βίλλα Καπαντζή δηλαδή επί της Βασιλίσσης Όλγας (αυτό το Πολιτιστικό Κέντρο εξελίχτηκε σε αυτό που σήμερα ξέρουμε ως Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τράπεζας, το γνωστό ΜΙΕΤ). Γενικά θα μπορούσε να αποτελεί μια πολύ καλύτερη δουλειά.

Το πρώτο κείμενο είναι του Ευάγγελου Χεκίμογλου και παρουσιάζει στοιχεία για την ιστορία του Παπάφειου από τον πρώτο χρόνο λειτουργίας του, το 1903, έως το 1940 και την έναρξη του ελληνο-ιταλικού πολέμου. Ο Χεκίμογλου έχει την ικανότητα να συνδυάζει τον επιστημονικό λόγο με την αφήγηση που γίνεται κατανοητή από τον μέσο αναγνώστη. Σύμφωνα με σημείωση στο τέλος του κειμένου, ο Χεκίμογλου στηρίχτηκε σε μεγάλο βαθμό στην εργασία της Ευφροσύνης Ρούπα. Ακολουθεί ένα εξαιρετικό κείμενο για μία μορφή που έπαιξε σπουδαίο ρόλο στη λειτουργία του Ορφανοτροφείου, τον Αλέξανδρο Πετρίδη. Ο Πετρίδης ξεκίνησε να δουλεύει στο Παπάφειο από το 1905 και από το 1920 έως το 1955 ήταν διευθυντής του. Η Σοφία Γιακοβή στη συνέχεια γράφει για την περίφημη μπάντα του Παπάφειου. Το υπόλοιπο κείμενο είναι της Ευφροσύνης Ρούπα και επικεντρώνεται και στο θέμα της έκθεσης, δηλαδή στη λειτουργία του επιπλοποιείου του Παπάφειου, τα εργαστήρια, τους πελάτες κτλ.

Για το Παπάφειο στη Vivlioniki έχουμε δει κάποιες αναφορές, υπάρχουν μεν κάποια βιβλία για αυτό, αλλά είτε δεν τα έχω διαβάσει, είτε τα έχω διαβάσει αλλά δεν τα έχω παρουσιάσει ακόμη στον ιστολόγιο. Γενικά στοιχεία πάντως για αυτό μπορείτε να βρείτε σε ένα βιβλίο που είχε βγει για τέσσερα σημαντικά ιδρύματα της πόλης.

Προσωπικά βρήκα το βιβλίο ενδιαφέρον. Σίγουρα περίμενα καλύτερη ποιότητα έκδοσης, αλλά η ποιότητα των κειμένων εξισορροπεί τα πράγματα. Μιλάμε βέβαια για ένα πολύ εξειδικευμένο θέμα, αλλά το έργο δεν περιορίζεται μόνο στο εργαστήρι επιπλοποιίας, γράφει και για το Παπάφειο γενικά.

Ένας κατάλογος έκθεσης σχετικά με την επαγγελματική δραστηριότητα των Εβραίων Θεσσαλονικέων κατά τον Μεσοπόλεμο

ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΒΙΒΛΙΟΥ

Τίτλος: Η επιχειρηματική δραστηριότητα των Εβραίων της Θεσσαλονίκης 1920-1940

Συγγραφέας: Συλλογικό έργο

Έκδοση: Ισραηλιτική Κοινότητα Θεσσαλονίκης (2004)

ISBN: –

Τιμή: Περίπου €5

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ

Η σημερινή μας ανάρτησης έχει να κάνει με έναν κατάλογο έκθεσης, ο οποίος είχε κυκλοφορήσει το 2004 στα πλαίσια μιας παρουσίασης που είχε οργανώσει το Εβραϊκό Μουσείο Θεσσαλονίκης αφιερωμένη στην εμπορική δραστηριότητα των Εβραίων Θεσσαλονικέων μεταξύ 1920 και 1940, δηλαδή κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου.

Η έκδοση είναι απλή και όμορφη. Στους καταλόγους ουσιαστικά γίνεται μια παρουσίαση των αντικειμένων μίας έκθεσης και υπάρχει και ένα σύντομο εισαγωγικό κείμενο. Κάπως έτσι είναι και αυτός, Δίγλωσση έκδοση, στα ελληνικά και αγγλικά. Συνολικά μια αξιοπρεπής δουλειά.

Η έκθεση είχε λάβει χώρα στο Εβραϊκό Μουσείο Θεσσαλονίκης από τις 12 Οκτωβρίου 2004 έως τις 31 Ιανουαρίου του 2005. Ειδικός σύμβουλος της έκθεσης ήταν ο Νικόλας Χαννάν Σταυρουλάκης, από τις σημαντικότερες μορφές του σύγχρονου Εβραϊκού πνεύματος στη χώρα και ένας από τους ιδρυτές του Εβραϊκού Μουσείου Ελλάδας, ενώ τα τελευταία χρόνια της ζωής του είχε γίνει γνωστός κυρίως από την προσπάθειά του να αποκατασταθεί η Εβραϊκή Συναγωγή στα Χανιά στην Κρήτη. Την επιμέλεια του υλικού είχε αναλάβει η Ελένη Μαρία Τσούκα. Αξίζει να σημειωθεί ότι το υλικό της έκθεσης προέρχονταν από ιδιωτικές συλλογές.

Στην έκθεση η ταξινόμηση του υλικού έγινε με βάση τους κλάδους εργασίας. Έτσι είχαμε τις τραπεζικές υπηρεσίες, τα καύσιμα, το καπνεμπόριο, τις διάφορες βιοτεχνίες, μαγαζιά λιανεμπορίου, ελεύθερους επαγγελματίες, φαρμακεία, τρόφιμα και ποτέ, ράπτες κτλ. Τα αντικείμενα της έκθεσης ήταν από μετοχές και επαγγελματικές κάρτες μέχρι τιμολόγια, σημειωματάρια, ετικέτες, φωτογραφίες, διαφημίσεις κα. Γενικά οτιδήποτε δήλωνε την παρουσία μίας επαγγελματικής δραστηριότητας. Κατά τον Μεσοπόλεμο η Εβραϊκή Κοινότητα ήταν ακόμη πολυάριθμη και ιδιαίτερα δραστήρια στο εμπόριο και στην επιχειρηματικότητα και η έκθεση φαντάζομαι σκοπό είχε να δώσει κάποια στοιχεία αυτής της παρουσίας.

Στη Vivlioniki είχαμε δει παλαιότερα τον εξαιρετικό Οδηγό Πόλης του «Γαβ-Γαβ» από το 1933. Όποιος κάτσει να ξεφυλλίσει αυτόν τον οδηγό θα καταλάβει ακριβώς αυτό που είπαμε νωρίτερα για την έντονη παρουσία των Εβραίων Θεσσαλονικέων στη ζωή της πόλης. Και να φανταστεί κανείς ότι στον κατάλογο υπάρχουν τεκμήρια μόνο συγκεκριμένων και λίγων επιχειρήσεων, οι δεκάδες χιλιάδες εργάτες στο λιμάνι και στις καπναποθήκες ή οι χαμάληδες και οι μικροέμποροι δεν αναφέρονται εδώ. Υπάρχει επίσης και ένας άλλος οδηγός, γαλλικός, «Le Guide Sam» λεγόταν, εγώ έχω αυτόν του 1927, αλλά υπάρχουν και άλλοι, ο οποίος είχε ξεχωριστό λήμμα για τους Εβραίους της Ελλάδας και στον οποίο αναφέρονταν τα ονόματα και οι επιχειρήσεις εκατοντάδων Εβραίων Θεσσαλονικέων.

Προσωπικά βρήκα τον κατάλογο ενδιαφέρον, αν και σίγουρα θα ήταν καλύτερα αν είχα δει και την έκθεση. Νομίζω ότι μετά τη Θεσσαλονίκη πρέπει να παρουσιάστηκε και στην Αθήνα, αλλά δεν είμαι απόλυτα σίγουρος για αυτό. Μπορείτε να τον βρείτε στο Εβραϊκό Μουσείο Θεσσαλονίκης, αλλά αν προτιμάτε υπάρχει και σε ψηφιοποιημένη μορφή.

Φωτογραφίες της Θεσσαλονίκης του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου σε ένα λεύκωμα του 1991

ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΒΙΒΛΙΟΥ

Τίτλος: Η Θεσσαλονίκη μέσα από το φακό του Μεγάλου Πολέμου – Φωτογραφίες της Στρατιάς της Ανατολής (1915-1919)

Συγγραφέας: Συλλογικό έργο

Έκδοση: Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος (1991)

ISBN: 960-85171-0-9

Τιμή: –

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ

Ένα λεύκωμα με εικόνες από τη Θεσσαλονίκη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου θα δούμε σήμερα, το οποίο είχε κυκλοφορήσει το 1991 από την Εθνική Τράπεζα της Ελλάδας.

Η έκδοση είναι όμορφη. Οι φωτογραφίες είναι καθαρές και σε πολύ καλή ανάλυση. Σε γαλλικά και ελληνικά τα κείμενα. Βέβαια από μία έκδοση η οποία έγινε από την Εθνική Τράπεζα πάντα κάποιος έχει υψηλότερες προσδοκίες και περιμένει να δει εξαιρετικές δουλειές, πολυτελείς και αρχοντικές. Αυτή εδώ σίγουρα δεν είναι μία τέτοια, αλλά δεν παύει να είναι μια καλή δουλειά. Προλογίζει ο Φίλιππος Παπαδόπουλος, ο οποίος ήταν τότε διευθυντής της περιφερειακής διοίκησης Βορείου Ελλάδος της τράπεζας.

Οι φωτογραφίες ανήκουν στη συλλογή του Βασίλη Μαυρομμάτη και το βιβλίο συνόδευσε μία έκθεση που είχε γίνει το 1991 με τον ομώνυμο τίτλο από την Πολιτιστικό Κέντρο Βορείου Ελλάδος της Εθνικής Τράπεζας, το οποίο στη συνέχεια πρέπει να μετεξελίχθηκε ή να έγινε κομμάτι του γνωστού μας ΜΙΕΤ (Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τράπεζας). Η έκθεση παρουσιάστηκε δύο φορές, η πρώτη από τις 7 έως 15 Σεπτεμβρίου στην 56η ΔΕΘ και στη συνέχεια από τις 20 Σεπτεμβρίου έως τις 10 Οκτωβρίου στο σημερινό κτίριο του ΜΙΕΤ στη Βασιλίσσης Όλγας. Συνολικά υπήρχαν 105 φωτογραφίες στην έκθεση και στο λεύκωμα υπάρχουν κάποιες από αυτές. Πριν την παρουσίαση των φωτογραφιών υπάρχει ένα σύντομο χρονολόγιο για την περίοδο από το 1915 έως το 1919. Μία από τις φωτογραφίες είναι παλαιότερη (του 1910), ενώ υπάρχουν 2-3 λαθάκια στις σημειώσεις των φωτογραφιών.

Οι φωτογραφίες παρουσιάζουν συνολικά την κυρίαρχη εικόνα της πόλης για εκείνη την περίοδο, μία εποχή που η Θεσσαλονίκη διατηρούσε ακόμη τον πολυφυλετικό της χαρακτήρα με την ύπαρξη Μουσουλμανικού, Εβραϊκού και Χριστιανικού στοιχείου και στο οποίο είχαν προστεθεί οι εκατοντάδες χιλιάδες στρατιωτών των δυνάμεων της Αντάντ. Στις εικόνες βλέπουμε σημεία της πόλης από την παραλία, τις γειτονιές της Άνω Πόλης, τις αγορές, τους στρατιώτες, τη Μεγάλη Πυρκαγιά, την περίοδο της Εθνικής Αμύνης κα. Σήμερα υπάρχουν πάρα πολλά βιβλία για τα χρόνια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου στη Θεσσαλονίκη, λευκώματα, μελέτες, μυθιστορήματα. Το 1991 ίσως οι φωτογραφίες αυτές να μην ήταν τόσο γνώριμες, αλλά σήμερα και με τη βοήθεια του διαδικτύου οι εικόνες του βιβλίου είναι γνωστές σε πολλούς.

Προσωπικά το λεύκωμα μου άρεσε. Μπορεί όλες τις εικόνες του να τις έχω δει ήδη και σε άλλες εκδόσεις και στο internet, αλλά δεν παύει να είναι μια καλή δουλειά. Δεν κυκλοφορεί πλέον το βιβλίο, αλλά όποιος ενδιαφέρεται μπορεί να το βρει δωρεάν στο διαδίκτυο.

Εικόνες της καθημερινής Θεσσαλονίκης μέσα από τον φακό ενός Γερμανού φωτογράφου

ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΒΙΒΛΙΟΥ

Τίτλος: Ζει και εργάζεται στη Θεσσαλονίκη – Lebt und arbeitet in Thessaloniki

Συγγραφέας: Ingo Dünnebier

Έκδοση: Ινστιτούτο Goethe, Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (2013)

ISBN: 978-960-6777-20-2

Τιμή: Περίπου €22

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ

Η Θεσσαλονίκη δεν είναι μόνο τα μνημεία των τουριστικών οδηγών ή οι διάσημες γωνιές της. Υπάρχει ένας τεράστιος κόσμος που δεν έχει την απαιτούμενη φωτογένεια ή το μάτι μας δεν πέφτει πάνω σε αυτόν. Ο κόσμος αυτός μπορεί να είναι κτίρια, άνθρωποι, στιγμές, κάθε τι γενικά που αποτελεί κομμάτι της πόλης, αλλά για διάφορους λόγους δεν το προσέχουμε. Λευκώματα λοιπόν που εστιάζουν σε αυτόν τον άγνωστο κόσμο προσωπικά μου αρέσουν πολύ, γιατί έχουν, τις περισσότερες φορές, κάτι καινούριο να μας δώσουν, το οποίο μπορεί ιστορικά να μην έχει αξία, αλλά στην προκειμένη περίπτωση δεν είναι αυτό το ζητούμενο. Ένα τέτοιο λεύκωμα θα δούμε στη σημερινή ανάρτηση.

Η έκδοση είναι πολύ όμορφη. Εξαιρετική ποιότητα στο σύνολό της, κάτι που εγγυάται η συνεργασία του Ινστιτούτου Γκαίτε, του Γερμανικού Προξενείου Θεσσαλονίκης και του Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης. Οι φωτογραφίες είναι μεγάλες και καθαρές. Δίγλωσση έκδοση (ελληνικά, γερμανικά). Προλογίζουν ο Klaus Bormann (αναπληρωτής πρόξενος της Γερμανίας), ο Peter Panes (διευθυντής του Γκαίτε) και ο Ηρακλής Παπαϊωάννου (επιμελητής Μουσείου Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης). Όλες οι φωτογραφίες είναι έγχρωμες. Συνολικά μια πολύ καλή δουλειά.

Για την καλλιτεχνική προσέγγιση των φωτογραφιών το κείμενο του Παπαϊωάννου είναι το πλέον κατάλληλο. Θεματικά οι εικόνες θα σας θυμίσουν αρκετές που έχουμε δει στη σειρά του University Studio Press «Ένας περίπατος στην πόλη», το λεύκωμα του Λεωνίδα Γαϊτάνη που είχαμε δει πρόσφατα, κάπως ένα λεύκωμα του Γιάννη Παντελίδη που είχαμε δει παλαιότερα και ίσως και κάποια άλλα που δεν θυμάμαι τώρα. Όπως είπαμε και πριν, πρωταγωνιστές των έργων είναι στιγμές, αντικείμενα και θέματα που τις περισσότερες φορές δεν τα προσέχουμε για διάφορους λόγους (μπορεί να μην μας αρέσει η εικόνα, να την έχουμε συνηθίσει λόγω ρουτίνας οπότε δεν την αντιλαμβανόμαστε κτλ).

Υπάρχουν συνολικά 79 φωτογραφίες. Η αφορμή για την έκδοση του βιβλίου ήταν μία έκθεση στην οποία παρουσιάστηκαν αυτά τα έργα και η οποία έγινε στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης από τις 27 Απριλίου έως τις 9 Ιουνίου του 2013. Ο Dünnebier τράβηξε αυτές τις φωτογραφίες μέσα σε ένα χρονικό διάστημα 25 χρόνων που βρισκόταν στη Θεσσαλονίκη, από το 1987 έως το 1912.

Κριτική στις φωτογραφίες δεν μπορώ να κάνω, θα σχολιάσω μόνο το τι αισθήματα μου δημιούργησαν. Σε κάποιες βρήκα την ομορφιά της πόλης που συναντά κάποιος όταν την δει από ένα υψόμετρο, ειδικά τη νύχτα με τη Θεσσαλονίκη φωτισμένη. Αλλού υπάρχει η εγκατάλειψη, αλλού ο φακός εστιάζει στο κιτσαριό που αγγίζει το αστείο, άλλες πάλι φορές το θέμα είναι τόσο καθημερινό, όπως η φωτογραφία με τα διαφημιστικά φυλλάδια στα γραμματοκιβώτια (σελ. 71), που μοιάζει οικείο και δικό μας. Έντονα χρώματα τονίζουν το παρόν του χρόνου, ενώ στις περισσότερες η ανθρώπινη παρουσία απουσιάζει.

Προσωπικά το λεύκωμα μου άρεσε. Βρήκα κάτι καινούριο για την πόλη και ο συγγραφέας μου φανέρωσε πράγματα κρυμμένα. Η Θεσσαλονίκη ακόμη και μέσα στην καθημερινή μιζέρια παραμένει μία πόλη φωτογενής και μούσα δημιουργών και ειδικά φωτογράφων.