Ο Σπύρος Κουζινόπουλος γράφει για την Απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης το 1912

ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΒΙΒΛΙΟΥ

Τίτλος: Το μεγάλο άλμα – Η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης

Συγγραφέας: Σπύρος Κουζινόπουλος

Έκδοση: Καστανιώτης (1997)

ISBN: 960-03-2062-4

Τιμή: Περίπου €21

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ

Το 2012 η Θεσσαλονίκη γιόρτασε τα 100 χρόνια από την απελευθέρωσή της από τους Τούρκους. Την περίοδο αυτή κυκλοφόρησαν πολλά βιβλία για τα γεγονότα εκείνων των ημερών με κορυφαίο ίσως το έργο του Γιάννη Μέγα. Στη σημερινή ανάρτηση θα δούμε ένα βιβλίο το οποίο είχε γραφεί το 1997 και είχε για κεντρικό θέμα την είσοδο του ελληνικού στρατού στην πόλη και τα γεγονότα των πρώτων μηνών μετά την (ανεπίσημη ακόμη) ένταξη της Θεσσαλονίκης στο Ελληνικό Κράτος.

Η έκδοση είναι απλή και λιτή, τυπική πολλών παλαιών εκδόσεων του Καστανιώτη που έχουμε δει σε λογοτεχνικά βιβλία. Πολύ σωστά ταξινομημένο το υλικό σε μικρά σχετικά κεφάλαια ώστε το βιβλίο να είναι ευανάγνωστο. Υπάρχει φωτογραφικό υλικό στο τέλος κάποιων κεφαλαίων. Επίσης στο τέλος των κεφαλαίων υπάρχουν σημειώσεις., ενώ στο τέλος του βιβλίου έχουμε τις πηγές και την πλουσιότατη βιβλιογραφία της έρευνας. Το βιβλίο προλογίζει ο Παύλος Πετρίδης. Συνολικά μια αξιοπρεπέστατη δουλειά.

Τον Κουζινόπουλο τον έχουμε συναντήσει πολλές φορές στη Vivlioniki με έργα ιστορικού περιεχομένου όπως το βιβλίο του για τη δράση του δημιου των Εβραίων Θεσσαλονικέων Αλόις Μπρούνερ, το βιβλίο του για τις μεγάλες πολιτικές δολοφονίες που συνέβησαν στη Θεσσαλονίκη κατά τον 20ο αιώνα και ένα έργο του σχετικά με τις μελανές σελίδες της ιστορίας της Θεσσαλονίκης. Βέβαια πέρα από αυτά τα βιβλία που έχει υπογράψει ο ίδιος, έχει επιμεληθεί και ένα βιβλίο για τα γεγονότα του Μάη του ’36 στη Θεσσαλονίκη.

Όπως είπαμε και νωρίτερα, ένα από τα θετικά του βιβλίου είναι η σωστή ταξινόμηση του υλικού, που κάνει την ανάγνωση ιδιαίτερα εύκολη. Είναι και το ύφος γραφής τέτοιο που δεν θα δυσκολέψει κάποιον στην κατανόηση. Αν και το έργο δεν απευθύνεται σε ιστορικούς, εν τούτοις είναι πλήρες, τεκμηριωμένο και φαίνεται ότι έχει προηγηθεί μια εν τω βάθει έρευνα. Από τα πιο σημαντικά γεγονότα μέχρι μικρές λεπτομέρειες, ο Κουζινόπουλος συγγράφει ένα βιβλίο περιεκτικό και ταυτόχρονα απλό. Αν θέλει κάποιος εύκολα μπορεί να διαβάσει ένα ξεχωριστό κομμάτι του και να ανατρέξει στη συνέχεια σε βιβλιογραφία και σημειώσεις.

Τα πρώτα 5 κεφάλαια μιλάνε για την κατάσταση στη Θεσσαλονίκη και στην ευρύτερη περιοχή της Μακεδονίας πριν την έναρξη του Α’ Βαλκανικού Πολέμου. Η εικόνα της πόλης, οι βιομηχανίες και οι εμπορικές δραστηριότητες, ο πληθυσμός της Θεσσαλονίκης, οι διωγμοί και η προετοιμασία. Τα επόμενα 4 κεφάλαια ακολουθούν τον ελληνικό στρατό από την κήρυξη του πολέμου και τη μάχη στο Σαραντάπορο μέχρι την είσοδο στην πόλη και τους πανηγυρισμούς. Ακολουθούν 5 κεφάλαια με μαρτυρίες ατόμων που έζησαν εκείνες τις στιγμές, άρθρα από τις εφημερίδες, την προσφορά στον αγώνα της ομογένειας αλλά και κάποιες αντιδράσεις προξένων ξένων δυνάμεων, οι οποίοι μάλλον είχαν δυσαρεστηθεί με τις εξελίξεις. Πολύ ενδιαφέροντα τα επόμενα 3 κεφάλαια για την οργάνωση της πόλης από την Ελληνική διοίκηση τον πρώτο καιρό μετά την απελευθέρωση. Χρονικά δηλαδή κινούμαστε από τις αρχές του Οκτωβρίου μέχρι λίγο καιρό πριν τη δολοφονία του Γεωργίου του Α’.

Πέρα όμως από τα κεφάλαια αυτά του βιβλίου, υπάρχουν στο τέλος και 6 παραρτήματα. Στο πρώτο υπάρχουν εικόνες από ανέκδοτο υλικό εγγράφων του Υπουργείου Εξωτερικού (δυσανάγνωστα δυστυχώς τα περισσότερα), στο δεύτερο ένα άρθρο του Κωστή Παλαμά για την απελευθέρωση, στο τρίτο μια πολύ ενδιαφέρουσα συνέντευξη του τελευταίου Οθωμανού στρατιωτικού διοικητή της Θεσσαλονίκης, του Χασάν Ταχσίν Πασά, στο τέταρτο ένα κείμενο για την καταβύθιση του θωρηκτού Φετχί Μπουλέντ από τον υποπλοίαρχο Νικόλαο Βότση, στο πέμπτο ένα σύντομο χρονολόγιο της πόλης και στο έκτο ένα κείμενο με αναφορές της δράσης του Ελληνικού στρατού και στόλου κατά τον Α’ Βαλκανικό Πόλεμο.

Προσωπικά το βιβλίο μου άρεσε πολύ. Είναι πλήρες, κατανοητό, ενδιαφέρον στην ανάγνωση και είναι αποτέλεσμα μιας μεγάλης έρευνας και μελέτης. Δεν γνωρίζω για ποιο λόγο δεν το βρίσκουμε εύκολα στα ράφια των βιβλιοπωλείων. Θα το συνιστούσα σίγουρα σε κάποιον που θέλει να ξεκινήσει να διαβάζει κάποια πράγματα για την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, αλλά και σε κάποιον που ήδη γνωρίζει αρκετά.

Το εκπληκτικό βιβλίο του Γιάννη Μέγα για την Απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης το 1912

ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΒΙΒΛΙΟΥ

Τίτλος: Η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης 1912-1913

Συγγραφέας: Γιάννης Μέγας

Έκδοση: University Studio Press (2011)

ISBN: 978-960-12-2065-9

Τιμή: Περίπου €45

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ

Το 2012 η Θεσσαλονίκη γιόρτασε τα 100 χρόνια από την απελευθέρωση της πόλης από τους Οθωμανούς και την προσάρτησή της στο ελληνικό κράτος. Για το γεγονός γράφτηκαν πάρα πολλά βιβλία, μερικά εξ αυτών δε ήταν ιδιαίτερα αξιόλογα. Ίσως το πιο πλήρες ιστορικό βιβλίο, το οποίο περιγράφει εκείνη την περίοδο είναι αυτό της σημερινής ανάρτησης.

Η έκδοση είναι πάρα πολύ καλή. Το εξώφυλλο κοσμεί φωτογραφία του πολύ γνωστού πίνακα του Πολύκλειτου Ρέγκου, με την είσοδο του τότε Βασιλέα Γεώργιου Α’ με τον υιό και διάδοχό του Κωνσταντίνο. Οι πηγές και η βιβλιογραφία βρίσκονται στο πίσω μέρος του βιβλίου. Κάποιες σημειώσεις υπάρχουν και στο κάτω μέρος μερικών σελίδων. Ευανάγνωστο κείμενο και άριστα ταξινομημένο υλικό. Οι δε φωτογραφίες είναι πάρα πολλές, μερικές σπάνιες, καθώς δεν τις έχουμε δει σε άλλες εκδόσεις. Το μεγαλύτερο μέρος αυτών ανήκει στη συλλογή του συγγραφέα.

Το συγγραφικό έργο του Γιάννη Μέγα είναι ιδιαίτερα σημαντικό για την ιστορία της Θεσσαλονίκης, καθώς έχει καταπιαστεί με πάρα πολλά ζητήματα του παρελθόντος και έχει καταφέρει να τα αναλύσει σε βάθος και με αντικειμενικότητα, μετά από πολύχρονες έρευνες. Και όλα αυτά από έναν άνθρωπο, ο οποίος δεν είναι ιστορικός, εργάστηκε ως πολιτικός μηχανικός! Στη Vivlioniki έχουν παρουσιαστεί κάποια από αυτά τα βιβλία (για τους Βαρκάρηδες, την επανάσταση των Νεότουρκων, τις εμπειρίες περιηγητών για τους Εβραίους Θεσσαλονικείς, το λεύκωμα με τις φωτογραφίες του Λυκίδη, το λεύκωμα για τη ζωή της Εβραϊκής Κοινότητας Θεσσαλονίκης, το λεύκωμα για την επίσκεψη του Σουλτάνου Mehmet Reşat, το βιβλίο για τη Θεσσαλονίκη του 1896), ενώ είναι και επιμελητής της εξαιρετικής σειράς του University Studio Press για τη Θεσσαλονίκη κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Το βιβλίο χωρίζεται σε 14 κεφάλαια και τον επίλογο. Ακολουθείται χρονολογική σειρά, ξεκινώντας από την περίοδο λίγο πριν την έναρξη των Βαλκανικών Πολέμων και φτάνει ουσιαστικά έως τη Συνθήκη του Βουκουρεστίου, με την οποία έληξε επίσημα και ο Β’ Βαλκανικός Πόλεμος. Σε πολλά από αυτά τα κεφάλαια, στο τέλος υπάρχουν κάποια πολύ χρήσιμα ένθετα, στα οποία αναλύονται κάποια επιμέρους ζητήματα, εξαιρετικά σημαντικά και αυτά. Όλο το υλικό περιγράφεται με απλό και κατανοητό τρόπο και αποτελεί προϊόν μεγάλης έρευνας. Θαύμασα το γεγονός ότι ο Μέγας προσεγγίζει το θέμα του χωρίς φανατισμούς, μελετώντας πηγές όχι μόνο ελληνικές. Αν θα έπρεπε κάποια κεφάλαια να ξεχωρίσω, σίγουρα θα ήταν το 5ο και 6ο, που περιγράφουν τα γεγονότα της 26ης και 27ης Οκτωβρίου 1912 αντίστοιχα, το 10ο, που μιλάει για τις προσπάθειες ενσωμάτωσης της Θεσσαλονίκης και της Μακεδονίας στο ελληνικό κράτος, αλλά και το 12ο, που είναι αφιερωμένο στη δολοφονία του Βασιλέως Γεωργίου Α’. Πάντως τονίζω, πως όλο το βιβλίο έχει να πει πολλά πράγματα στον αναγνώστη, καθώς στις σελίδες του υπάρχει υλικό γνωστό, αλλά και άγνωστο στους περισσότερους. Οι φωτογραφικό δε υλικό, που συνοδεύει τα κείμενα είναι μοναδικό και τεκμηριωμένο.

Βρήκα το βιβλίο εξαιρετικό. Από τα σημαντικότερα ιστορικά κείμενα για το παρελθόν της Θεσσαλονίκης και από μια περίοδο πολυτάραχη, που όρισε σε πολύ μεγάλο βαθμό την εξέλιξη της πόλης. Σε μια πολύ καλή έκδοση ποιοτικά και ύφος μοντέρνο και κατανοητό από κάθε αναγνώστη, έργο συνολικά αντάξιο του ονόματος του συγγραφέα.

 

Το Κίνημα της Εθνικής Αμύνης της Θεσσαλονίκης (Β’ Μέρος)

ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΒΙΒΛΙΟΥ

Τίτλος: Ο Ελευθέριος Βενιζέλος στη Θεσσαλονίκη – Η Προσωρινή Κυβέρνηση 1916-1917

Συγγραφέας: Συλλογικό έργο

Έκδοση: Πολιτιστικό Κέντρο Βορείου Ελλάδος της Εθνικής Τράπεζας (1994)

ISBN: 960-85171-8-4

Τιμή: Περίπου €6

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ

Το Πολιτιστικό Κέντρο Βορείου Ελλάδος της Εθνικής Τράπεζας είναι πρόγονος του γνωστού μας ΜΙΕΤ (Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τράπεζας), το οποίο είναι υπεύθυνο για κάποιες από τις καλύτερες εκδόσεις που κυκλοφορούν, τουλάχιστον ποιοτικά. Το βιβλίο αυτό περιέχει τις ομιλίες και παρουσιάσεις ερευνητών, οι οποίοι είχαν πάρει μέρος σε δύο κύκλους επιστημονικών ανακοινώσεων, οι οποίοι είχαν γίνει το 1992 με θέμα την Προσωρινή Κυβέρνηση της Θεσσαλονίκης, δηλαδή την Κυβέρνηση που σχημάτισε ο Ελευθέριος Βενιζέλος, μετά το Κίνημα της Εθνικής Αμύνης.

Αν και σίγουρα δεν μπορεί το βιβλίο αυτό να συγκριθεί με νεότερες εκδόσεις, η ποιότητα είναι αρκετά καλή. Πλαστικοποιημένο εξώφυλλο, κάποιες λίγες φωτογραφίες στο τέλος του βιβλίου σε πολύ καλή εκτύπωση.

Οι συγγραφείς και ερευνητές των 6 κειμένων είναι οι Παύλος Πετρίδης, Γεώργιος Νάκος, Γιώργος Αναστασιάδης, Γιώργος Χιονίδης, Ευάγγελος Χεκίμογλου και Αντώνης Σατραζάνης.

Το κείμενο του Παύλου Πετρίδη έχει τίτλο «Ο Ελευθέριος Βενιζέλος επικεφαλής της Τριανδρίας στη Θεσσαλονίκη 1916-17» και ασχολείται κυρίως με την θέση της Προσωρινής Κυβέρνησης για το πολιτειακό ζήτημα της Ελλάδος. Είναι από τα πιο ενδιαφέροντα κεφάλαια του βιβλίου.

Το κείμενο του Γεωργίου Νάκου μιλάει για τα γαιοκτητικά προβλήματα της εποχής προς εξέταση. Προσωπικά δεν κατάλαβα σχεδόν τίποτα, ίσως επειδή οι γνώσεις μου στον τομέα της νομικής επιστήμης είναι ελάχιστες προς ανύπαρκτες.

Από τα πιο καλογραμμένα κεφάλαια, αυτό του Γιώργου Αναστασιάδη, ο οποίος έχει γράψει πάρα πολλά βιβλία σχετικά με την Θεσσαλονίκη. Στο κείμενό του, περιγράφει την Θεσσαλονίκη εκείνη την εποχή, ένα περιβάλλον τέτοιο, το οποίο σε συνδυασμό με την ιστορική συγκυρία, έπαιξε σημαντικό ρόλο στην εκδήλωση του Κινήματος της Εθνικής Αμύνης, το οποίο οδήγησε έπειτα στον σχηματισμό της Προσωρινής Κυβερνήσεως.

Το κείμενο του Γιώργου Χιονίδη έχει να κάνει με τα διατάγματα τα οποία εξέδωσε η Προσωρινή Κυβέρνηση.

Ο Ευάγγελος Χεκίμογλου γράφει ένα σημαντικότατο κεφάλαιο για την οικονομία και τις δυσκολίες που αντιμετώπισε η Προσωρινή Κυβέρνηση σε αυτόν τον τομέα.

Τέλος ο Αντώνης Σατραζάνης μιλάει για το έργο της Γαλλικής Στρατιάς στην Μακεδονία και την Θεσσαλονίκη εκείνη την περίοδο. Αξίζει να διαβάσετε ένα βιβλίο του, για το οποίο θα σας μιλήσω στο εγγύς μέλλον, το «Η Γαλλική στρατιά στη Θεσσαλονίκη, 1915-1918», το οποίο έχει πλουσιότατο φωτογραφικό υλικό της εποχής.

Μετά το έργο του Ζαχαρόπουλου, για το οποίο μπορείτε να διαβάσετε κάποια πράγματα εδώ, αυτό είναι το δεύτερο βιβλίο που διαβάζετε στην Vivlioniki για το Κίνημα της Εθνικής Αμύνης. Αν και τα δύο βιβλία έχουν τον ίδιο τίτλο, το βιβλίο του Ζαχαρόπουλου επικεντρώνεται κυρίως στο Κίνημα, ενώ αυτό εδώ μιλάει περισσότερο για το έργο της Προσωρινής Κυβέρνησης.

Νομίζω πως για όποιον ενδιαφέρεται να μάθει κάποια πράγματα για τα γεγονότα της εποχής εκείνης, το βιβλίο αυτό θα του φανεί χρήσιμο, είναι επίσης και σε άριστη τιμή.

Το Κίνημα της Εθνικής Αμύνης της Θεσσαλονίκης (Α’ Μέρος)

ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΒΙΒΛΙΟΥ

Τίτλος: Ο Ελευθέριος Βενιζέλος στη Θεσσαλονίκη

Συγγραφέας: Νικόλαος Ζαχαρόπουλος

Έκδοση: Αφοι Κυριακίδη (1997)

ISBN: 960-343-415-9

Τιμή: Περίπου €14

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ

Το κίνημα της Εθνικής Αμύνης, αν και από τα πιο σημαντικά στην Ελληνική ιστορία, παραμένει άγνωστο για πολύ κόσμο. Οι περισσότεροι πιστεύουν ότι ξεκίνησε από τον Βενιζέλο, ενώ ουσιαστικά ο Βενιζέλος ηγήθηκε αυτού, μετά από πρόσκληση της ομάδας η οποία το ξεκίνησε, με επικεφαλής τον υποστράτηγο Εμμανουήλ Ζυμβρακάκη. Το βιβλίο εξετάζει κυρίως το ιστορικό πλαίσιο μέσα στο οποίο δημιουργήθηκε το κίνημα, την εξέλιξή του και το τέλος του με την κάθοδο του Βενιζέλου στην Αθήνα και τον σχηματισμό κυβέρνησης.

Η έκδοση προσωπικά δεν μου άρεσε ποιοτικά. Έχει βέβαια κάποιες σπάνιες φωτογραφίες, όχι σε καλή εκτύπωση όμως. Πλαστικοποιημένο το εξώφυλλο, τίποτα το ιδιαίτερο σε ποιότητα χαρτιού εκτύπωσης. Σε αρκετές φωτογραφίες η επεξήγηση βρίσκεται σε άλλη σελίδα και είναι δύσκολο για κάποιον να τις παρακολουθήσει.

Το βιβλίο χωρίζεται σε 4 κεφάλαια. Το πρώτο κεφάλαιο μιλάει για την κατάσταση που επικρατούσε στην Θεσσαλονίκη εκείνη την περίοδο, λίγα χρόνια μετά την απελευθέρωση και κατά την διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Το δεύτερο κεφάλαιο αναφέρεται στις διπλωματικές προσπάθειες που έγιναν πριν την έναρξη του πολέμου, την κατάσταση στα Βαλκάνια και την Ευρώπη και τον σχηματισμό των δύο αντίπαλων στρατοπέδων, της Αντάντ και των Κεντρικών Δυνάμεων. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό κεφάλαιο, γιατί παρουσιάζει τα βασικά γεγονότα, από τα οποία ξεκίνησαν το Κίνημα της Εθνικής Αμύνης και ο Διχασμός στην συνέχεια. Στο τρίτο κεφάλαιο ο συγγραφέας μιλάει για τις επιπτώσεις των εξελίξεων στην Ευρώπη στον Ελλαδικό χώρο και εξετάζεται το έργο της Προσωρινής Κυβέρνησης, όπως ονομάστηκε η κυβέρνηση της Τριανδρίας (Βενιζέλος, Κουντουριώτης, Δαγκλής). Στο τέταρτο κεφάλαιο περιγράφεται τέλος η εξέλιξη των γεγονότων μετά την επικράτηση του Κινήματος, ενώ επιχειρείται και μια αποτίμηση του έργου της Προσωρινής Κυβέρνησης.

Το βιβλίο είναι καθαρά ιστορικό, που σημαίνει ότι δεν έχει μυθιστορηματικά στοιχεία καθόλου, οπότε η ανάγνωσή του είναι σχετικά δύσκολη για κάποιον που δεν έχει ξαναδιαβάσει ιστορικά κείμενα ή δεν έχει ιδέα για το τι ήταν το Κίνημα της Εθνικής Αμύνης. Ο Ζαχαρόπουλος είναι ακαδημαϊκός και νομίζω ότι το βιβλίο που έγραψε απευθύνεται σε κοινό εξειδικευμένο. Σε κάποια σημεία είναι εμφανής η προτίμηση του συγγραφέα στο Βενιζελικό στρατόπεδο, η οποία δεν είναι απαραίτητα κάτι κακό, αλλά λείπουν από το κείμενο αναφορές σε πιθανά λάθη του Κρητικού ηγέτη. Βέβαια κάποιος θα μπορούσε να πει ότι ο Βενιζέλος δικαιώθηκε από την ιστορία και από την εξέλιξη των γεγονότων, αλλά σε ένα ιστορικό κείμενο νομίζω ότι καλό είναι να υπάρχει περισσότερη αντικειμενικότητα.

Στα θετικά του βιβλίου η προσπάθεια να βρεθούν τα πραγματικά αίτια που προκάλεσαν το Κίνημα της Εθνικής Αμύνης, καθώς και η λεπτομερής αναφορά στο έργο της. Στο σύνολό του το βιβλίο το βρήκα ενδιαφέρον, αν και προορίζεται για συγκεκριμένο κοινό με ειδικά ενδιαφέροντα και γνώσεις. Θα το συνιστούσα ανεπιφύλαχτα αν η ποιότητα της έκδοσης ήταν κάπως καλύτερη.