Ένας οδηγός πόλης της Θεσσαλονίκης του 1932

ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΒΙΒΛΙΟΥ

Τίτλος: Μέγας οδηγός Θεσσαλονίκης και περιχώρων, 1932-1933

Συγγραφέας: Συλλογικό έργο

Έκδοση: Μ.Τριανταφύλλου & Σιας (1932)

ISBN: –

Τιμή: –

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ

Στην εποχή που ζούμε ο σύγχρονος κάτοικος ή επισκέπτης της Θεσσαλονίκης μπορεί να έχει όλες τις πληροφορίες που χρειάζεται για την πόλη μέσω του διαδικτύου. Είτε αυτές έχουν σχέση με τουριστικά αξιοθέατα, είτε με την εύρεση κάποιων επαγγελματιών, είτε αν ενδιαφέρεται κάποιος να μάθει ιστορικά στοιχεία για την πόλη, όλα μπορεί να τα βρει εύκολα με μια σύντομη αναζήτηση στον υπολογιστή ή στο κινητό του. Πριν κάποια χρόνια όμως αυτό δεν ήταν τόσο εύκολο. Και ειδικά το 1932 που μας μεταφέρει το αντικείμενο της σημερινής ανάρτησης, το να μαζευτούν πληροφορίες σχετικές με το παρελθόν της πόλης, την ιστορία της, τα μνημεία της, τους επαγγελματίες της, τις γειτονιές και τους κατοίκους της Θεσσαλονίκης ήταν μια διαδικασία ιδιαίτερα δύσκολη. Ο οδηγός πόλης του Γαβ-Γαβ, όπως είναι γνωστός, τα συγκέντρωσε όλα μέσα σε 550 περίπου σελίδες και ενώ δεν ξέρω πόσο πρακτικός θα ήταν για τους Θεσσαλονικείς εκείνης της εποχής, γνωρίζω με σιγουριά το πόσο σημαντικός είναι σήμερα, καθώς το βιβλίο αποτελεί μια καταγραφή της πόλης εκείνη τη συγκεκριμένη περίοδο και μας δίνει πάρα μα πάρα μα πάρα μα πάρα πολλές πληροφορίες για τους κατοίκους της πόλης, τους επαγγελματίες της και την καθημερινότητα.

Η έκδοση είναι πάρα πολύ καλή για τα δεδομένα της εποχής που κυκλοφόρησε. Σκληρό εξώφυλλο όπου μαζί με τον τίτλο υπάρχει και μία διαφήμιση της Shell. Όλος ο οδηγός βασίστηκε στις διαφημίσεις για να έχει κέρδη και ο αναγνώστης θα βρει πάρα πολλές μέσα στον οδηγό. Με μπλε σελίδες στην αρχή του βιβλίου υπάρχει το ευρετήριο των επαγγελματιών και λίγο πριν προλογίζει ο Γαβριήλ Γαβριηλίδης, διευθυντής της Μετοχικής Εκδοτικής Εταιρείας, η οποία βρισκόταν πίσω από το εγχείρημα αυτό. Εξαιτίας δε του ονόματος «Γαβριήλ Γαβριηλίδης» ο οδηγός είναι γνωστός όπως είπαμε σε αρκετούς ως «Οδηγός Γαβ-Γαβ». Χρησιμοποιείται γλώσσα καθαρεύουσα, αλλά είναι εύκολα κατανοητή από όλους. Αν έχετε πρεσβυωπία καλό θα ήταν να προμηθευτείτε και έναν μεγεθυντικό φακό, οι χαρακτήρες είναι πολύ μικροί, αλλά αυτό είναι κατανοητό, καθώς έπρεπε με κάποιον τρόπο να μειωθούν οι σελίδες, αλλιώς δεν θα ήταν εύχρηστος (φανταστείτε ότι πάλι φτάσαμε στις 550 σελίδες). Συνολικά μια εξαιρετική δουλειά.

Από τον πρόλογο του Γαβριηλίδη μαθαίνουμε αρκετά για το περιεχόμενο του οδηγού. Σύμφωνα με τον Γαβριηλίδη στον οδηγό υπάρχουν «552 πυκνωτυπωμένας σελίδας», 612 αλφαβητικοί επαγγελματικοί πίνακες, 15832 διευθύνσεις κατοίκων και 112 προάστια, περίχωρα και συνοικισμοί. Η προσπάθεια για τη συλλογή πληροφοριών είχε ξεκινήσει στις αρχές του 1932 και το όλο εγχείρημα ολοκληρώθηκε μέσα σε περίπου ένα εξάμηνο, αν σκεφτεί κανείς ότι ο πρόλογος γράφτηκε τον Ιούλιο του 1932. Το δε υλικό του οδηγού χωρίζεται σε 4 μέρη και υπήρχε και η πρόβλεψη για ενσωματωμένους σελιδοδείκτες ώστε ο αναγνώστης να μην δυσκολεύεται να βρει το κομμάτι που θέλει να διαβάσει.

Το πρώτο μέρος έχει τίτλο «Γενικαί Πληροφορίαι» και ξεκινάει με ένα σύντομο χρονολόγιο για την ιστορία της πόλης από το 315 π.Χ. που ιδρύθηκε η πόλη έως το 1932. Εντύπωση κάνει το ότι δεν αναφέρεται η Μεγάλη Πυρκαγιά του 1917 σε αυτό το χρονολόγιο. Ακολουθεί ένα κομμάτι με γεωγραφικές πληροφορίες (τοποθεσία, κλίμα, τοπογραφία), πληροφορίες για την ύδρευση και τον φωτισμό, το σχέδιο πόλεως (επίκαιρο εκείνη την εποχή λόγω της Πυρκαγιάς του 1917) και τον πληθυσμό. Στη συνέχεια υπάρχουν κείμενα για την οικονομική ζωή της Θεσσαλονίκης, με αναφορές στη βιομηχανία, τη ναυτιλία, τις βιοτεχνίες, την κίνηση του λιμανιού, τη ναυτιλία αλλά και την οικονομική κρίση που μάστιζε τη χώρα λόγω του Κραχ του 1929. Εξαιρετικό ενδιαφέρον έχει το επόμενο κομμάτι, που μιλάει για την κοινωνική και επιστημονική κίνηση στην πόλη και ιδιαίτερα το μέρος που αναφέρεται στον αθλητισμό. Για τα ιστορικά μνημεία αφιερώνονται μόλις τρεις σελίδες με αναφορές κυρίως σε Βυζαντινά μνημεία και καμία σχεδόν αναφορά σε Οθωμανικά μνημεία (τον Λευκό Πύργο τον τοποθετεί στην Ενετοκρατία). Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει το κομμάτι των συγκοινωνιών, όπου ο σύγχρονος αναγνώστης μπορεί να μάθει για τις αεροπορικές, ατμοπλοϊκές και σιδηροδρομικές συνδέσεις της πόλης, τα δρομολόγια του τραμ και πληροφορίες για τα αυτοκίνητα στην πόλη (αναφέρονται 5768 οδηγοί αυτοκινήτων εκ των οποίων 11 μόνο γυναίκες και 6032 τροχοφόρα), όπου υπάρχουν και στατιστικά για τα ατυχήματα (περισσότερα συνέβαιναν τη Δευτέρα και μήνα Σεπτέμβριο…). Ακολουθεί κεφάλαιο για τους ναούς και τους ιερούς χώρους, όπου αναφέρονται ναοί, συναγωγές, νεκροταφεία φανερώνοντας την παρουσία και συνύπαρξη Εβραίων και Χριστιανών στην πόλη εκείνη την περίοδο. Στο κομμάτι για τη Διοίκηση της πόλης ο αναγνώστης μπορεί να βρει χρήσιμα τηλέφωνα για τη Γενική Διοίκηση Μακεδονίας, το Δήμο Θεσσαλονίκης (Δήμαρχος τότε ήταν ο Χαρίσης Βαμβακάς), τα Δικαστήρια, την Αστυνομία, τις Στρατιωτικές Μονάδες, την Ισραηλιτική και την Αρμένικη Κοινότητα, Εφορίες, Ταχυδρομεία κτλ. Στο κεφάλαιο για την Εκπαίδευση βρίσκουμε υλικό για τα σχολεία της περιόδου εκείνης, δημόσια και ιδιωτικά, για το Πανεπιστήμιο (αναφέρεται ως Κυβερνητικός Επίτροπος ο Κωνσταντίνος Καραθεοδωρής), τα Δημοτικά κτλ. Υπάρχει εν συνεχεία ένα κομμάτι για αυτόνομους οργανισμούς (πχ ΔΕΘ, Ελευθέρα Ζώνη Λιμένος, διάφορα ταμεία κτλ) και μετά ένα κεφάλαιο για Προξενεία και Ξένους Οργανισμούς (εντύπωση κάνει ότι η Λεττονία είχε προξενείο στην πόλη μας). Στο κεφάλαιο με τίτλο «Κοινωνικά και Φιλανθρωπικά Ιδρύματα» έχουμε πληροφορίες για νοσοκομεία, γηροκομεία, ορφανοτροφεία κτλ. Το επόμενο κεφάλαιο έχει ενδιαφέρον καθώς γίνεται αναφορά στις οδούς, στις πλατείες και στις αγορές της πόλης. Πολλοί από τους δρόμους που αναφέρονται έχουν ίσως αλλάξει πλέον όνομα (πχ η οδός Αλλατίνη, νυν Θεμιστοκλή Σοφούλη) ή μπορεί και να μην υπάρχουν πλέον οι δρόμοι. Τέλος υπάρχει ένα κεφάλαιο με αναφορές στα διάφορα σωματεία και τους συλλόγους της πόλης.

Τα δρομολόγια, οι στάσεις και το κόστος εισιτηρίων του Τραμ, 1932

Το δεύτερο μέρος έχει τίτλο «Επαγγελματίαι» και θυμίζει στους παλαιότερους τον Χρυσό Οδηγό, καθώς έχουμε αναφορές στα διάφορα επαγγέλματα τα οποία ταξινομούνται με αλφαβητική σειρά. Κάποια από αυτά τα επαγγέλματα έχουν χαθεί, κάποια θα ξενίζουν τον σύγχρονο αναγνώστη, αλλά για τον Θεσσαλονικέα του 1932 θα ήταν κάτι σύνηθες, πχ υπήρχαν «Αβαριών διακανονισταί», «Αλπακάς» (μεταλλουργικό επάγγελμα), πολλά ανθρακοπωλεία (ο κόσμος ζεσταινόταν με κάρβουνο τότε), «σαρωθροποιεία» «ομβρελλοποιεία» κτλ. Όπως είπαμε νωρίτερα, υπάρχουν 612 διαφορετικές κατηγορίες επαγγελμάτων και, σε κάποιους από τους επαγγελματίες υπήρχαν και τα τηλέφωνα επικοινωνίας (τετραψήφιοι αριθμοί υπήρχαν, σκεφτείτε ότι τώρα έχουμε δεκαψήφιους…). Ο αναγνώστης του χθες αλλά και του σήμερα έχει να αποκομίσει πάρα πολύ σημαντικές πληροφορίες, είναι ένα ταξίδι στην πόλη του χθες, στις αγορές και στα μαγαζιά της, στα γραφεία, τα εστιατόρια, όπου υπήρχαν εργαζόμενοι επαγγελματίες.

Το τρίτο μέρος έχει τίτλο «Κάτοικοι» και για μένα είναι αυτό που ξεφύλλισα πρώτα. Το βρήκα να έχει και τη μεγαλύτερη συναισθηματική αξία. Σύμφωνα με τον Γαβριηλίδη αναφέρονται 15832 ονόματα κατοίκων της Θεσσαλονίκης, συμπολιτών μας δηλαδή, οι οποίοι έζησαν στον ίδιο τόπο με εμάς και δεν καταγράφονται απλά ως «Θεσσαλονικείς», αλλά με τα ονόματά τους και τις διευθύνσεις τους. Πολύ σημαντικό κομμάτι του βιβλίου, ίσως σήμερα να είναι πιο σημαντικό από την εποχή που κυκλοφόρησε το έργο. Φανερώνει επίσης και την καταστροφή της πόλης με το Ολοκαύτωμα, τόσα Εβραϊκά ονόματα, τόσοι άνθρωποι, που δεν γνώριζαν ότι μία δεκαετία αργότερα θα χαθεί το συντριπτικά μεγάλο μέρος αυτών με τον πιο αποτρόπαιο τρόπο. Αν και το κομμάτι του βιβλίου αυτό δεν έχει νόημα να διαβαστεί όπως ένα λογοτεχνικό βιβλίο, αν βρείτε τον οδηγό αξίζει να τον ξεφυλλίσετε.

Το τέταρτο και τελευταίο κομμάτι είναι αφιερωμένο στις περιοχές γύρω και έξω από την πόλη, για αυτό έχει και τον τίτλο «Περίχωρα». Εδώ αναφέρονται συνολικά 112 (!) γειτονιές, άλλες με γνωστά ονόματα σήμερα, άλλες χαμένες εντελώς ή με διαφορετικά ονόματα. Πόσοι ξέρουν άραγε το Βενιζελοχώρι, τον συνοικισμό Δέρκων, το συνοικισμό Δημοσιογράφων, τον Εξ, τη Νέα Μουταλάσκη, τον Παράδεισο, την Τρωάδα και πολλούς άλλους; Οι σημερινοί Θεσσαλονικείς κινούνται, ζουν ή εργάζονται σε αυτούς τους τόπους. Πέρα από τα ονόματα των περιοχών αυτών, αναφέρονται στοιχεία για το πότε δημιουργήθησαν, σε κάποια υπάρχει και σχολιασμός σύντομος, δίνονται πληροφορίες για τα σχολεία, τα ιατρεία και τις δομές τους, πώς φωτίζονται και υδροδοτούνται κα.

Βρήκα το βιβλίο εξαιρετικά σημαντικό. Παρέχει πληροφορίες για την εποχή εκείνη όχι μετά από μελέτη κάποιου ιστορικού, αλλά «ζωντανά», μια καταγραφή για πάρα πολλές πτυχές της πόλης και της ζωής των κατοίκων και των ίδιων των κατοίκων. Κάποιος ιστορικός πιστεύω ότι έχει πάρα πολλά να βρει αν εξετάζει τη Θεσσαλονίκη εκείνης της περιόδου. Δύσκολο να βρεθεί κάποιο αντίτυπο, αλλά αν το έχετε κρατήστε το και αν το βρείτε αποκτήστε το, θα σας μεταφέρει στη Θεσσαλονίκη του Μεσοπολέμου με την ίδια αμεσότητα που ο τότε Θεσσαλονικέας που θα ήθελε να βρει πχ έναν οδοντίατρο, θα άνοιγε τις σελίδες του οδηγού και θα έβρισκε τον επαγγελματία που θα ήθελε ή την πληροφορία που ζητούσε. Και μόνο για να ξεφυλλίσετε τις διαφημίσεις που έχει ο οδηγός, αξίζει τον κόπο.

Κομμάτια ιστορίας της Θεσσαλονίκης μέσα από τις διαφημίσεις (1900-1940)

ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΒΙΒΛΙΟΥ

Τίτλος: Το επιχειρηματικό πνεύμα στις διαφημίσεις και τη λογοτεχνία της Θεσσαλονίκης (1900-1940)

Συγγραφέας: Γιώργος Αναστασιάδης

Έκδοση: Πολιτιστική Εταιρεία Επιχειρηματιών Βορείου Ελλάδος

ISBN: 960-86752-9-4

Τιμή: Περίπου €45

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ

Πριν από αρκετό καιρό είχε παρουσιαστεί στη Vivlioniki ένα εξαιρετικό βιβλίο σχετικό με τις διαφημίσεις, που υπήρχαν σε εφημερίδες της Θεσσαλονίκης, με συγγραφέα την Πέρσα Αγραφιώτου-Ζαχοπούλου. Το βιβλίο της σημερινής ανάρτησης έχει παρόμοιο θέμα και μας μεταφέρει χρονικά στα πρώτα 40 χρόνια του 20ου αιώνα, όταν και οι διαφημίσεις έκαναν τα πρώτα τους βήματα στον τύπο και τους οδηγούς πόλης.

Η έκδοση είναι άριστη. Σκληρό εξώφυλλο, πολύ καλή ανάλυση των πάρα πολλών φωτογραφιών, ιδιαίτερα πολυτελής έκδοση από την ΠΕΕΒΕ. Την επιμέλεια του βιβλίου την είχε αναλάβει ο Ευάγγελος Χεκίμογλου, ο οποίος και προλογίζει.

Πριν το κύριο μέρος του λευκώματος, ο Αναστασιάδης γράφει ένα κείμενο εισαγωγικό. Στη συνέχεια το βιβλίο χωρίζεται ουσιαστικά σε δύο κομμάτια:

• Το πρώτο κομμάτι έχει τις διαφημίσεις, κείμενο και εικόνα, παρμένες από εφημερίδες και οδηγούς πόλης και καλύπτουν χρονικά την περίοδο 1900 έως 1940.  Επιχειρήσεις, προϊόντα, έμποροι, μια άλλη εποχή αναβιώνει στα μάτια του αναγνώστη, με εντελώς διαφορετική λογική σε σχέση με τη σημερινή στην παρουσίαση της ρεκλάμας. Η Θεσσαλονίκη, που πάντοτε σε όλη την ιστορία της ήταν μια πόλη, με εμπόριο, βιοτεχνία και βιομηχανία, παρουσιάζεται μέσα από το υλικό, που συνέλεξε και μελέτησε ο Αναστασιάδης. Αξίζει να επικεντρωθείτε νομίζω περισσότερο στα κείμενα, που υπάρχουν.
• Το δεύτερο κομμάτι έχει λογοτεχνικές αναφορές για την επιχειρηματική κίνηση του Μεσοπολέμου στη Θεσσαλονίκη. Κάποια από τα βιβλία, από τα οποία πήρε αποσπάσματα ο Αναστασιάδης, έχουν παρουσιαστεί στη Vivlioniki (όπως αυτό, αυτό, αυτό, αυτό, αυτό ή αυτό). Τα όσα αναφέρονται έχουν τη δική τους σημασία για την τοπογραφία της Θεσσαλονίκης και συμπληρώνουν πολλές φορές κενά, που μπορεί να έχει η επίσημη ιστορική μελέτη.

Προσωπικά το βιβλίο μου άρεσε πολύ. Ακριβούτσικο βέβαια, αλλά μιλάμε για μία πολυτελή έκδοση, βιβλίο-κόσμημα για τη βιβλιοθήκη. Καταφέρνει να μας ταξιδέψει στο παρελθόν και στην ιστορία του τόπου, όχι την πολεμική ή την πολιτική, αλλά την καθημερινή, έτσι όπως τη βίωναν οι Θεσσαλονικείς εκείνων των χρόνων.

Διαφημίσεις στις εφημερίδες της παλιάς Θεσσαλονίκης

ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΒΙΒΛΙΟΥ

Τίτλος: Ποιότης εξαιρετική: Εντίμως και εντύπως στις εφημερίδες, 1912-1972

Συγγραφέας: Πέρσα Αγραφιώτου-Ζαχοπούλου

Έκδοση: Ιανός (1999)

ISBN: 960-7771-24-9

Τιμή: Περίπου €15

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ

Για ένα ξεχωριστό και ιδιαίτερο λεύκωμα θα μιλήσουμε σήμερα, το οποίο διηγείται μέρος της ιστορίας της Θεσσαλονίκης, όχι όμως μέσα από φωτογραφίες κτιρίων και γειτονιών, αλλά μέσα από τις διαφημίσεις που δημοσιεύτηκαν στις εφημερίδες της πόλης μας.

Η έκδοση είναι πολύ καλή, με πολύ πετυχημένο εξώφυλλο. Οι φωτογραφίες είναι πολλές, οι περισσότερες σπάνιες και δεν θα τις συναντήσετε εύκολα σε άλλα έντυπα. Ο σχεδιασμός των σελίδων είναι τέτοιος, που βάζει τον αναγνώστη στην ατμόσφαιρα ενός ταξιδιού στο παρελθόν, το οποίο αν και διαφέρει πάρα πολύ σε σχέση με το σήμερα, εν τούτοις εμφανίζει και κάποια κοινά σημεία, τα οποία κάνουν την διερεύνησή του ακόμη πιο ενδιαφέρουσα.

Πριν από την παρουσίαση των διαφημίσεων, υπάρχει ένα πολύ ενδιαφέρον κείμενο της συγγραφέως για την εμπορική δραστηριότητα της πόλης, η οποία φυσικό είναι να σχετίζεται άμεσα με τις διαφημίσεις. Αξίζει να το διαβάσετε και να μην τρέξετε κατευθείαν να δείτε τις εικόνες (όπως κακώς έκανα εγώ).

Οι διαφημίσεις ταξινομούνται σε κεφάλαια ανάλογα με το προϊόν ή την υπηρεσία που προβάλανε. Κάτω από κάθε φωτογραφία, υπάρχει σχόλιο καθώς και η πηγή της φωτογραφίας. Το υλικό το μάζεψε η συγγραφέας από εφημερίδες που κυκλοφόρησαν μεταξύ 1912 και 1972.

Η εισαγωγή έχει κάποιες φωτογραφίες από την εμπορική δραστηριότητα της πόλης, με καταστήματα, βιοτεχνίες και τράπεζες. Σαν ορεκτικό, για το τι θα δούμε στην συνέχεια. Προσωπικά η προσοχή μου έπεσε στην εικόνα με το εσωτερικό του Τερκενλή από το 1948 και το περίπτερο του εργοστασίου παιχνιδιών Τουτουντζή στην 1η ΔΕΘ το 1926.

Το πρώτο κεφάλαιο παρουσιάζει διαφημίσεις αυτοκινήτων, με τις παλαιότερες να έρχονται από το μακρινό 1921. Πολλές μάρκες δεν κυκλοφορούν σήμερα. Υπάρχουν επίσης και ενδεικτικά μία διαφήμιση ενός βενζινάδικου και άλλη μία ενός συνεργείου αυτοκινήτων.

Το δεύτερο κεφάλαιο ασχολείται με διαφημίσεις αεροπορικών και ακτοπλοϊκών συγκοινωνιών. Από τις πρώτες πτήσεις εσωτερικού και εξωτερικού, μέχρι τις καταχωρήσεις για καράβια που ταξιδεύουν στον Νέο Κόσμο και μετέφεραν χιλιάδες Έλληνες μετανάστες στα άκρα της γης.

Το τρίτο κεφάλαιο μιλάει για τις ηλεκτρικές συσκευές. Η πόλη εκσυγχρονίζονταν, το βιοτικό επίπεδο ανέβαινε, η τεχνολογία προχωρούσε και σιγά σιγά οι Θεσσαλονικείς αποκτούσαν την δυνατότητα να πάρουν ένα ραδιόφωνο ή μία ηλεκτρική κουζίνα. Υπάρχει και μια διαφήμιση των σκευών μαγειρικής Pyrex, την ονομασία των οποίων χρησιμοποιούμε σήμερα όπως το Nes Cafe. Ενδιαφέρουσα επίσης, για όλους εμάς τους νεότερους που δεν τις προλάβαμε, η διαφήμιση για παγωνιέρες, από το 1940.

Το τέταρτο κεφάλαιο έχει διαφημίσεις για προϊόντα οικιακής χρήσης. Οι ραπτομηχανές Singer, που ήταν προίκα για τις γυναίκες παλιότερα, διαφήμιση για καροτσάκια μωρών από το 1924 κα.

Διαφημίσεις για είδη ρουχισμού έχει το πέμπτο κεφάλαιο, όπου ο αναγνώστης θα δει πώς ντύνονταν ο κόσμος παλιότερα και θα διαβάσει για προϊόντα, που παλιότερα ήταν τρομερά δημοφιλή, αλλά με τον καιρό χάθηκαν (πόσοι άραγε βάζουν τα παπούτσια τους σε καλαπόδια;).

Το έκτο κεφάλαιο ασχολείται με διαφημίσεις εκδηλώσεων, εγκαίνια ξενοδοχείων και διεξαγωγή αγώνων.

Το έβδομο είναι και το μεγαλύτερο σε έκταση κεφάλαιο, καθώς έχει διαφημίσεις για ταινίες. Ο κινηματογράφος αποτέλεσε βασική διασκέδαση των Θεσσαλονικέων και μεγάλο μέρος των διαφημίσεων στις εφημερίδες, προβάλανε τις παραστάσεις των διαφόρων σινεμά. Παρουσιάζονται επίσης διαφημίσεις των ίδιων των σινεμά, προβάλλοντας τα μοντέρνα μηχανήματά τους. Άσχετα από το αν σου άρεσε η Ναργκίς, η Βούρτση, η Βουγιουκλάκη, η Μονρόε ή η Βασιλειάδου, για όλους υπήρχαν ταινίες.

Το όγδοο κεφάλαιο έχει διαφημίσεις ποτών. Σουρωτή, Φιξ, Ταμ-Ταμ και πολλά άλλα, τα οποία υπάρχουν στις διηγήσεις των παλαιότερων.

Στο ένατο κεφάλαιο υπάρχουν διαφημίσεις φαγώσιμων προϊόντων. Έχει και μία της σοκολάτας Παυλίδου, η οποία λέει ότι η σοκολάτα του Παυλίδη περιέχει περισσότερες τονωτικές και θρεπτικές ουσίες από ένα καλό μπιφτέκι…

Το δέκατο κεφάλαιο έχει διαφημίσεις εφημερίδων, περιοδικών και εντύπων, καθώς και κάποιες από στιλό διαρκείας.

Λαχεία, Προ-Πο και γενικά την τύχη προωθούσαν οι διαφημίσεις του ενδέκατου κεφαλαίου.

Με την παράδοση που έχει η Θεσσαλονίκη στα προϊόντα καπνού, δεν θα μπορούσαν να λείπουν φυσικά διαφημίσεις τσιγάρων, που παρουσιάζονται στο δωδέκατο κεφάλαιο. Οι καπνοβιομηχανίες είχαν φτιάξει από τότε ειδικά τσιγάρα για γυναίκες. Σχεδόν όλες οι καπνοβιομηχανίες αυτές έκλεισαν με τα χρόνια, άσχετα από το γεγονός ότι τα Μακεδονικά καπνά θεωρούνταν από τα καλύτερα παγκοσμίως.

Το δέκατο τρίτο και τελευταίο κεφάλαιο έχει διαφημίσεις προϊόντων υγείας, φάρμακα και κλινικές ή γιατρούς. Το μουρουνέλαιο Berthe, το οποίο μπορεί να βρομούσε, αλλά μεγάλωσε γενιές και γενιές, παρουσίαση της Ασπιρίνης από το 1927, μέχρι και διαφήμιση των προφυλακτικών Ασπίς, από το 1929!

Το βιβλίο το βρήκα ιδιαίτερα ενδιαφέρον. Διαβάζεται πολύ εύκολα και είναι από αυτά, που πολλές φορές θέλεις να ανατρέξεις, για να ξαναδείς μια λεπτομέρεια ή να προσέξεις καλύτερα ένα λογότυπο. Πέρα από τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες, οι διαφημίσεις αποτελούν και ιστορικά ντοκουμέντα, αφού παρέχουν πληροφορίες τοπογραφίας της πόλης. Για λόγους οικονομίας, σύμφωνα με την συγγραφέα, μόνο ένα μέρος των διαφημίσεων μπόρεσε να μπει στο βιβλίο, καθώς το σύνολο της πολυετούς της έρευνας, θα ήταν μια ιδιαίτερα ακριβή έκδοση. Στον Ραγιά το βρήκα με €7,5 και νομίζω πως έχει ένα αντίτυπο ακόμη (το αγόρασα το βιβλίο χθες, 24/9/2014). Νομίζω ότι αξίζει να το αποκτήσετε, είτε ενδιαφέρεστε με την ιστορία, είτε ασχολείστε με το marketing, είτε κάποιος δικός σας είχε κάποιες από τις εταιρείες που εμφανίζονται, είτε αν θέλετε να το κάνετε δώρο σε κάποιον που οδήγησε στην Εγνατία μια Μπερλιέτ, κάπνιζε τσιγάρα Φούκα, έπινε κρασιά Φάρσαλο και ντυνόταν στου Λαναρά. Πολύ καλή δουλειά και μπορεί να συμπληρωθεί στο μέλλον.