Ο ύμνος του Πεντζίκη για την Μάνα Θεσσαλονίκη

ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΒΙΒΛΙΟΥ

Τίτλος: Μητέρα Θεσσαλονίκη

Συγγραφέας: Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης

Έκδοση: Κέδρος (2008)

ISBN: 978-960-04-3004-2

Τιμή: €14

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ

Αν από τα χιλιάδες βιβλία τα οποία έχουν γραφτεί για την Θεσσαλονίκη, θα έπρεπε να σωθούν μόνο 10, πιστεύω ότι το ένα από αυτά θα έπρεπε να είναι η Μητέρα Θεσσαλονίκη του Πεντζίκη. Δεν είναι Βυζαντινά εγκώμια, αλλά κείμενα γραμμένα από αγάπη του συγγραφέα για την πόλη, κείμενα τα οποία παρουσιάζουν την Θεσσαλονίκη με έναν τρόπο μοναδικό, που αλλάζουν και τον τρόπο που βλέπουμε εμείς την πόλη μας.

Η έκδοση είναι απλή, χωρίς κάτι το ιδιαίτερο. Εντύπωση προκαλεί το σχέδιο στο εξώφυλλο, μια αναπαράσταση χάρτη της ευρύτερης Θεσσαλονίκης. Το βιβλίο που έχω εγώ είναι η 7η έκδοσή του, το βιβλίο κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 1970 και θέλω να πιστεύω ότι δεν θα σταματήσει ποτέ να κυκλοφορεί. Πρόκειται για έναν ύμνο στην πόλη, τον οποίο καλό θα ήταν να διάβαζαν όλοι οι Θεσσαλονικείς, θα αγαπούσαν την πόλη τους πολύ περισσότερο μετά από αυτό το βιβλίο.

Πολλά μικρά κείμενα (17 στο σύνολό τους) επεξεργάζονται την Θεσσαλονίκη από πολλές και διαφορετικές οπτικές γωνίες. Άλλα λογοτεχνικά, άλλα περιγραφικά, παρουσιάζουν στον αναγνώστη την πόλη μέσα στην οποία κινείται, αλλά με έναν τρόπο, που σπάνια έχουμε την ευκαιρία ή την δυνατότητα να την αντικρίσουμε. Δεν μιλάει για κάτι ξένο ή για κάτι καινούριο ο Πεντζίκης. Περιγράφει για παράδειγμα την βροχή και τα μοναδικά ηλιοβασιλέματα στο «Σύννεφα και αναπολήσεις» και όσα διαβάζει ο αναγνώστης τα έχει δει σίγουρα, αλλά είτε δεν τα είχε προσέξει, είτε δεν είχαν παρουσιαστεί ποτέ με τέτοια λυρικότητα. Ο Πεντζίκης κατευθύνει το βλέμμα ή θέλει ο αναγνώστης να κλείσει τα μάτια και να μεταφερθεί εκεί που του ζητάει, είτε αυτό είναι η βορειοδυτική Θεσσαλονίκη για να δει την θέα στο «Άποψη από βορειοδυτικά«, είτε είναι ο Θερμαϊκός κόλπος, πάνω σε ένα βαποράκι στο «Πανόραμα και Ιστορία«. Ο Πεντζίκης είναι γνωστός για την επίδραση που ασκεί πάνω του το Βυζάντιο, αφιερώνει δε ένα κείμενο στην εκκλησία του Αγίου Δημητρίου, στο «Ο ναός του Πολιούχου«. Στις «Γραφικότητες» θα μας πάει στην Παλιά Λαχαναγορά και τα πέριξ, περιοχή από όπου ξεκίνησε η πόλη, παλιό κέντρο αυτής, κυρίως θρησκευτικό.

Εκπληκτικό, για μένα και ίσως το καλύτερο κείμενο του βιβλίου, το «Θεσσαλονίκη και ζωή«, γυρίζει όλη την πόλη, από τα ανατολικά προς τα δυτικά και πάνω στη Μονή Λατόμου. Πιστεύω πως κάθε ένας τουρίστας ή Θεσσαλονικέας που θέλει να γυρίσει και να δει την πόλη, θα πρέπει να διαβάζει αυτό το κεφάλαιο.

Αλλά και τα λογοτεχνικά κείμενα του βιβλίου είναι πολύ ενδιαφέροντα. Στα «Πρόσωπο και πόλη» και «Αγορά«, υπάρχει γραφή συνεχής, με πολλές, κοφτές φράσεις, κείμενο που αναδεικνύει την αγωνία των πρωταγωνιστών. Στο «Ένδον πόλη» ο πρωταγωνιστής μοιάζει να βγήκε από τους στίχους του Αναγνωστάκη. Στα κείμενα «Διάνοιξη οδού«, «Αρχοντικός αυλόγυρος» και «Ληξιαρχικώς«, η γραφή του Πεντζίκη προσεγγίζει αυτές των Ιωάννου και Καζαντζή, άσχετα αν είναι πολύ παλαιότερός τους. Στο «Τοπίο του είναι«, στην «Μητέρα Θεσσαλονίκη» και την «Πλατεία Ελευθερίας» η γραφή του μοιάζει μοντέρνα, ειδικά στο πρώτο πλησιάζει τα υπερρεαλιστικά γαλλικά κείμενα.

Είναι από τα βιβλία, που εγώ προσωπικά έχω λατρέψει. Κάποια από τα κείμενά του τα έχω διαβάσει ξανά και ξανά. Και δεν γνωρίζω γιατί, αλλά προτιμώ να τα διαβάζω ακούγοντας το τραγούδι «Δρόμοι Παλιοί», μελοποίηση του Μίκη Θεοδωράκη στον μεγάλο Θεσσαλονικέα ποιητή Μανώλη Αναγνωστάκη. Νομίζω πως είναι ο κατάλληλος τρόπος για να κλείσω αυτό το post. H δική μου πρόταση περιήγησης στην πόλη, σε κείμενα και στίχους δύο κορυφαίων ποιητών της πόλης μας.