Η Θεσσαλονίκη μας μέσα από ένα εξαιρετικό λεύκωμα του 1978

ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΒΙΒΛΙΟΥ

Τίτλος: Η πόλη μας – Κείμενα και φωτογραφίες από τη Θεσσαλονίκη

Συγγραφέας: Παύλος Ανδρεάδης, Άγγελος Καλογερόπουλος

Έκδοση: Μακεδονική Εταιρεία (1978)

ISBN: –

Τιμή: –

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ

Αν θα μπορούσαμε να θέσουμε μία αφετηρία μετά την οποία ξεκινάνε να βγαίνουνε αρκετές εκδόσεις σχετικά με τη Θεσσαλονίκη, αυτό θα ήταν το 1985, όταν και η πόλη γιόρτασε τα 2300 χρόνια από την ίδρυσή της. Έκτοτε είχαμε δει πολλές δουλειές και το 1997, όταν η Θεσσαλονίκη ήταν Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης, αλλά και το 2012, για τον εορτασμό των 100 χρόνων από την απελευθέρωση της πόλης. Γενικά όμως πλέον πολύ συχνά η πόλη αποτελεί θέμα ιστορικών βιβλίων, λευκωμάτων, μελετών κα. Με τη σημερινή ανάρτηση θα πάμε πίσω στο 1978 και θα δούμε ένα εξαιρετικό λεύκωμα που είχε κυκλοφορήσει τότε με θέμα και τίτλο την πόλη μας.

Η έκδοση είναι άριστη. Πάρα πολύ όμορφη δουλειά, αρχοντική θα την έλεγα. Πανέμορφο σκληρό εξώφυλλο, όπου ο τίτλος δίνεται πολύ εύστοχα ως σύνθημα γραμμένο στα κεπέγκια του μαγαζιού. Το κτίριο αυτό του εξώφυλλου με το σαχνισί του δεν γνωρίζω πού βρισκόταν και αν υπάρχει ακόμη. Δίγλωσση έκδοση (ελληνικά – αγγλικά). Οι φωτογραφίες ασπρόμαυρες, πεντακάθαρες και σε πολύ καλή ανάλυση. Φύλλα από ρυζόχαρτο χωρίζουν θεματολογικά τις εικόνες. Μου κάνει εντύπωση το ψηλό τιράζ, 2000 αντίτυπα είχαν βγει, ένδειξη ίσως ότι ο κόσμος εκείνη την εποχή διάβαζε περισσότερο. Πανέμορφη δουλειά, στολίδι πραγματικό.

Για τη Μακεδονική Εταιρεία, που εξέδωσε το λεύκωμα αυτό δεν γνωρίζω πολλά πράγματα. Ξέρω ότι μία άλλη δουλειά της ήταν ένα βιβλίου του Νίκου Μουτσόπουλου με τίτλο «Αρχοντόσπιτα της Θεσσαλονίκης», βιβλίο το οποίο θέλω να πιστεύω ότι σύντομα θα το δούμε και στη Vivlioniki. Πρόεδρος της Εταιρείας ήταν ο Μαρίνος Χαραλάμπους, μία μορφή που έχει συνδέσει σε πολύ μεγάλο βαθμό το έργο του, λογοτεχνικό και ερευνητικό, με τη Θεσσαλονίκη.

Το βιβλίο ξεκινάει με δύο κείμενα των συντελεστών του, του Παύλου Ανδρεάδη και του Άγγελου Καλογερόπουλου. Μάλιστα, σύμφωνα με σημείωμα στο τέλος του βιβλίου, η κυκλοφορία του λευκώματος έγινε στη μνήμη του Καλογερόπουλου, ο οποίος δεν πρόλαβε να δει τελειωμένο το βιβλίο και το κείμενό του το είχε μαγνητοφωνήσει. Στα κείμενα αυτά φαίνεται και το τι ήθελαν να αποτυπώσουν οι συγγραφείς με τις εικόνες τους. Μία πόλη που συνδύαζε ακόμη τα παλιά τα σπίτια και τα αρχοντικά με τις σύγχρονες πολυκατοικίες, τις γραφικές γωνιές των καφενείων με τις διαβάσεις των πεζών στην άσφαλτο και την αγορά της πόλης, τα νεκροταφεία των ανθρώπων, αλλά και των τραμ και των τρένων. Η εικόνα της παλιάς Θεσσαλονίκης έσβηνε διαρκώς και εκείνη την εποχή δεν υπήρχε πολύς κόσμος να αντισταθεί στην επέλαση αυτού που τότε θεωρούσαν νέο και μοντέρνο. Χαρακτηριστικές δύο εικόνες από την Ροτόντα, όπου αποτυπώνονται τα αρχαία πεταμένα στον περίβολο του μνημείου και με σκηνικό πίσω τις καινούριες πολυκατοικίες. Πολλά από τα κτήρια που υπάρχουν στο λεύκωμα δεν κατάφεραν να διασωθούν και μετατράπηκαν σε πολυώροφα κτίσματα. Υπάρχουν κάποιες φωτογραφίες όπως για παράδειγμα το αρχοντικό στη Μάρκου Μπότσαρη και αυτό της Βασιλέως Γεωργίου (Βίλα Γεωργιάδη) που σε κάνουν μοιραία να σκεφτείς πόσο διαφορετικό θα ήταν το αστικό περιβάλλον αν είχαν διατηρηθεί στη θέση τους. Το παράπονο και η πίκρα των συντελεστών για ό,τι χάθηκε νομίζω φαίνεται στην τελευταία εικόνα του λευκώματος, που επέλεξαν να μπει μία φωτογραφία από τον σκουπιδότοπο που υπήρχε στο Καλοχώρι. Συγκινητικός ο επίλογος, ένα κείμενο της Αθηνάς Ρικάκη, σύμφωνα με το οποίο το βιβλίο αυτό κυρίως είναι για τα νέα παιδιά, αυτά που θα μεγαλώσουν χωρίς τις εικόνες του παρελθόντος και την ομορφιά της παλιάς πόλης, καθώς οι μεγάλοι της εποχής «…ίσως να μην πρόσεξαν πολύ, να μην έψαξαν, να μη φαντάστηκαν, ποτέ, αλλιώτικο το περιβάλλον τους.».

Σημασία, όπως έγραψα και πιο πάνω, έχει το πότε κυκλοφόρησε το λεύκωμα αυτό. Είμαστε σε μία εποχή, που ελάχιστοι ασχολούνται με την παλιά Θεσσαλονίκη ως μία ανάμνηση και ως κάτι που πρέπει να διατηρηθεί για το καλό της πόλης, οι περισσότεροι την έβλεπαν ως μία ευκαιρία ανοικοδόμησης. Ο Γιώργος Ζωγραφάκης έδινε έναν μάλλον μοναχικό αγώνα μέσα από τις σελίδες του περιοδικού «Σας παρουσιάζουμε τη Θεσσαλονίκη«, ενώ ο Θεόδωρος Περπερής είχε βγάλει λίγα χρόνια νωρίτερα, το 1973, το βιβλίο του «Παλιά Θεσσαλονίκη» με μνήμες και αναφορές στην παλιά πόλη. Το 1974 οι Ανδρεάδης-Καλογερόπουλος είχαν κυκλοφορήσει ένα άλλο βιβλίο με τίτλο «Θεσσαλονίκη» από τις εκδόσεις Τραμ, αλλά δεν το έχω και δεν γνωρίζω αν έχει ομοιότητες με το βιβλίο της σημερινής ανάρτησης. Αυτά είναι τα πρώτα βιβλία που μου έρχονται στο νου από εκείνη την εποχή, πιθανόν να υπάρχουν και άλλα περισσότερα. Σε μια εποχή που η πλειοψηφία ενδιαφερόταν για κατόψεις ορόφων σε εργολαβικά γραφεία, οι συγγραφείς αποτύπωναν την εικόνα μιας πόλης που χανόταν ως κληρονομιά για τις επόμενες γενιές.

Προσωπικά βρήκα το βιβλίο εξαιρετικό και σημαντικότατο. Δεν έχω συναντήσει ξανά βιβλίο των συντελεστών, ίσως δεν έχω ψάξει αρκετά, ίσως δεν έγραψαν κάτι περισσότερο (ο Ανδρεάδης, ο Καλογερόπουλος είχε φύγει άλλωστε από τη ζωή). Εξαιρετικό το βρήκα για την ποιότητα του υλικού και της έκδοσης. Σημαντικότατο γιατί αποτελούσε μία φωνή μοναχική, που δεν ακούστηκε τότε και σήμερα οι περισσότεροι αναγνωρίζουν ότι έπρεπε να κυριαρχήσει. Είναι όντως για τα σημερινά παιδιά, που θα έχουν την ευθύνη να φτιάξουν μία καλύτερη Θεσσαλονίκη, ένας οδηγός. Δεν κυκλοφορεί φυσικά στα βιβλιοπωλεία, ίσως σε κανένα πολύ παλιό, ξεχασμένο σε κανά ράφι. Αν το βρείτε σε παλαιοβιβλιοπωλείο οπωσδήποτε να το αποκτήσετε, κοντά στα €25-€30 κάνει.