Ηχογραφημένα τραγούδια με ελληνικό στίχο στην Οθωμανική Θεσσαλονίκη

ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΒΙΒΛΙΟΥ

Τίτλος: Οι ηχογραφήσεις δίσκων στη Θεσσαλονίκη 1903-1912

Συγγραφέας: Αριστομένης Καλυβιώτης

Έκδοση: Περιοδικό «Συλλογές» (1994)

ISBN: –

Τιμή: –

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ

Το 2015 ο Αριστομένης Καλυβιώτης κυκλοφόρησε σε ιδιωτική έκδοση ένα από τα πιο αξιόλογα βιβλία που έχω διαβάσει για τη Θεσσαλονίκη, ένα εξαιρετικό έργο από κάθε άποψη σχετικά με τις ηχογραφήσεις δίσκων, τα μαγαζιά μουσικών ειδών και τους τόπους διασκέδασης στην πόλη μας πριν το 1912. Το βιβλίο της σημερινής ανάρτησης θα μπορούσα να το χαρακτηρίσω ως πρόγονο αυτού του εξαιρετικού βιβλίου, καθώς το υπογράφει πάλι ο Καλυβιώτης και ασχολείται με τις ηχογραφήσεις δίσκων στη Θεσσαλονίκη πριν το 1912.

Η έκδοση είναι απλή και λιτή. Πρόκειται για ανάτυπο από το περιοδικό «Συλλογές». Υπάρχουν κάποιες λίγες φωτογραφίες, ενώ σημειώσεις και βιβλιογραφικά στοιχεία μπορεί κάποιος να βρει στο τέλος. Συνολικά μια όμορφη δουλειά.

Το βιβλιαράκι αυτό κυκλοφόρησε το 1994, δηλαδή 21 χρόνια πριν βγει η πιο ολοκληρωμένη δουλειά του Καλυβιώτη. Φαντάζομαι ότι μέσα σε αυτό το χρονικό διάστημα ο ρέκτης ερευνητής και συλλέκτης θα βρήκε πολύ περισσότερα στοιχεία για το έργο του. Εδώ πάντως επικεντρώθηκε στην παρουσίαση των ηχογραφήσεων που έγιναν στη Θεσσαλονίκη σε τραγούδια κυρίως με ελληνικό στίχο. Γίνεται μία σύντομη αναφορά και σε τραγουδιστές της εποχής, για τους οποίους όμως ξέρουμε πολύ λίγα πράγματα. Κυρίως η ηχογραφήσεις είχαν να κάνουν με λαϊκά ή παραδοσιακά τραγούδια.

Στη Θεσσαλονίκη εκείνη την περίοδο είχαν κάνει ηχογραφήσεις τρεις δισκογραφικές εταιρείες, η Favorite Record (γερμανική), η Gramophone Concert Record (αγγλική) και η Zonophone Record (αμερικάνικη). Ο Καλυβιώτης στο βιβλίο παρουσιάζει τις ηχογραφήσεις με ελληνικό στίχο αυτών των εταιρειών, που ναι μεν δεν είναι πολλές, αλλά είναι σημαντικές καθώς φανερώνουν ότι υπήρχε κίνηση σε αυτόν τον τομέα στην πόλη μας.

Προσωπικά το ανάτυπο αυτό μου άρεσε, κυρίως γιατί συλλέγω βιβλία για τη Θεσσαλονίκη. Αν κάποιος ενδιαφέρεται για περισσότερες πληροφορίες, καλό είναι να αποκτήσει το πιο σύγχρονο βιβλίο του Καλυβιώτη, που έχει πολύ περισσότερες πληροφορίες.

Τραγούδια, καλλιτέχνες και «δισκάδικα» της Θεσσαλονίκης, πριν το 1912

ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΒΙΒΛΙΟΥ

Τίτλος: Θεσσαλονίκη: Η μουσική ζωή πριν το 1912

Συγγραφέας: Αριστομένης Καλυβιώτης

Έκδοση: Ιδιωτική Έκδοση (2015)

ISBN: 978-960-93-6788-2

Τιμή: Περίπου €18

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ

Σημαντικότατο στοιχείο της ιστορίας της Θεσσαλονίκης, είναι ο πολιτισμός της και πιο συγκεκριμένα η μουσική της παράδοση. Στο παρελθόν από τη Vivlioniki είχαν παρουσιαστεί κάποια βιβλία, σχετικά με τραγούδια για την Θεσσαλονίκη από διάφορους συγγραφείς (Μελίκης, Λεκάκης, Μαυρίδης). Το βιβλίο για το οποίο θα μιλήσουμε σε αυτήν την ανάρτηση, είναι μια μοναδική μελέτη, για τη μουσική ζωή της Θεσσαλονίκης, ΠΡΙΝ το 1912.

Η έκδοση είναι για μένα άριστη. Πρόκειται για μία ιδιωτική έκδοση, με χάρτινο εξώφυλλο, με φωτογραφία μία ετικέτα δίσκου, που είχε παραχθεί στην Θεσσαλονίκη. Το βιβλίο το συνοδεύει ένα CD με 19 τραγούδια, ένα ορχηστρικό, 6 με τούρκικο στίχο, 6 με σεφαραδίτικο στίχο και 6 με ελληνικό στίχο. Στο τέλος υπάρχουν επίσης σημειώσεις σχετικά με το κείμενο και βιβλιογραφικά στοιχεία, καθώς και φωτογραφίες με ετικέτες δίσκων, που δημιουργήθηκαν στη Θεσσαλονίκη μεταξύ 1909 και 1912.

Το βιβλίο αποτελείται από 5 κεφάλαια και ένα παράρτημα:

• Το πρώτο κεφάλαιο μιλάει γενικά για τη μουσική σκηνή και ζωή στην πόλη, κατά τα τέλη του 19ου αιώνα και τις αρχές του 20ου. Εξετάζεται δηλαδή η ιστορική πορεία της Θεσσαλονίκης και η παράλληλη εξέλιξη των μουσικών δρώμενων. Υπάρχουν επίσης πολλές πληροφορίες για τα μαγαζιά και τους χώρους διασκέδασης της πόλης.
• Το δεύτερο κεφάλαιο κάνει μία αναφορά στα μαγαζιά, που ασχολούνταν με το εμπόριο μουσικών ειδών (όργανα, γραμμόφωνα, δίσκοι κα). Εξαιρετικά ενδιαφέρον κεφάλαιο, με πολλά τοπογραφικά στοιχεία.
• Το τρίτο κεφάλαιο μιλάει για τους πρωταγωνιστές των τραγουδιών, τους τραγουδιστές, με αναφορές σε άγνωστα σήμερα ονόματα, τα οποία πριν έναν αιώνα, ίσως να ήταν πολύ πιο γνωστά.
• Το τέταρτο κεφάλαιο αναφέρεται στις ηχογραφήσεις των δίσκων, κυρίως αυτές, που έγιναν μεταξύ 1909 και 1912, από τις εταιρείες «The Gramophone Co. Ltd.», «Favorite Record» και «Odeon Record».
• Το πέμπτο κεφάλαιο ασχολείται με τα τραγούδια αυτών των ηχογραφήσεων (όχι όλα εννοείται) και την μετέπειτα πορεία τους. Κάποια από αυτά, επιβίωσαν μέχρι σήμερα, αλλαγμένα ίσως κάπως.

Το παράρτημα είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον, καθώς αρχειοθετεί τα τραγούδια των πρώτων αυτών ηχογραφήσεων, μέσα από τους καταλόγους, που εξέδιδαν οι δισκογραφικές εταιρείες. Το υλικό αυτό είναι ιδιαίτερα χρήσιμο σε ερευνητές και ιστορικούς.

Πέρα από τα όσα σημαντικότατα γράφει το βιβλίο, υπάρχουν πάρα πολλές φωτογραφίες, μερικές ιδιαίτερα σπάνιες, καθώς δεν μπορεί ο αναγνώστης να τις βρει και σε άλλα έργα, οι οποίες συνοδεύουν το κείμενο.

Η έρευνα του συγγραφέα βασίζεται σε μελέτη των αρχείων της EMI με τη βοήθεια του Hugo Strötbaum, ενώ για τα σεφαραδίτικα τραγούδια, βοήθησε ο Joel Bresler από το site http://www.sephardicmusic.org. Επίσης η έρευνα επεκτάθηκε στον περιοδικό τύπο και τις εφημερίδες της εποχής, μέσα από τα οποία βρέθηκαν σημαντικές πληροφορίες για τραγουδιστές, τραγούδια και μαγαζιά.

Προσωπικά βρήκα το βιβλίο εξαιρετικό. Πέρα από το γεγονός, ότι βασίζεται σε μεγάλο βαθμό σε πρωτογενή έρευνα, πέρα από το ότι πρόκειται για μία ιδιωτική έκδοση, πέρα από τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του βιβλίου, το υλικό και το αντικείμενο του έργου παρουσιάζεται με μοναδικό τρόπο. Τόσο ο άπειρος αναγνώστης, όσο και ο επαγγελματίας ερευνητής ή ιστορικός, μπορεί να βρει σημαντικότατα στοιχεία στο βιβλίο. Ο Καλυβιώτης ισορροπεί με επιτυχία μεταξύ ενός βιβλίου αναφοράς και ενός ιστορικού κειμένου για καθημερινή ανάγνωση. Το δε CD με τα τραγούδια, καταφέρνει να ταξιδέψει τον ακροατή, στην εποχή εκείνη, που στην πόλη οι διαφορετικές γλώσσες μπλέκονταν μεταξύ τους, για να δημιουργήσουν το μωσαϊκό, που έκανε την πόλη γνωστή στον κόσμο. Αν δε αφαιρέσει κάποιος τους στίχους από κάποια τραγούδια και απομονώσει τη μουσική, θα βρει πάρα πολλά κοινά στοιχεία μεταξύ των τούρκικων, σεφαραδίτικων και ελληνικών τραγουδιών, που ακούγονταν στα τέλη του 19ου και τις αρχές του 20ου αιώνα. Νομίζω πως συνολικά το έργο είναι σημαντικότατο και αξίζει να διαβαστεί, ιδίως από άτομα, που ασχολούνται με την μουσική ιστορία της Θεσσαλονίκης.