Η ιστορία των Δημήτριων από την αρχαιότητα έως σήμερα

ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΒΙΒΛΙΟΥ

Τίτλος: Δημήτρια, ένας θεσμός μέσα στο χρόνο

Συγγραφέας: Βαγγέλης Λαδόπουλος

Έκδοση: Βάνιας (1989)

ISBN: –

Τιμή: –

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ

Φαντάζομαι ότι οι περισσότεροι Θεσσαλονικείς έχουν ακούσει για τα Δημήτρια, τις εκδηλώσεις, που οργανώνονται στην πόλη μας κάθε Οκτώβριο. Κατά την περίοδο της Βυζαντινής Θεσσαλονίκης πάντως τα Δημήτρια ήταν η μεγαλύτερη γιορτή της πόλης, καθώς συνδύαζαν τον εορτασμό του πολιούχου της Θεσσαλονίκης με εμπορικές και πολιτιστικές δραστηριότητες. Το βιβλίο της σημερινής ανάρτησης μιλάει για την ιστορία αυτού του θεσμού, διατρέχοντας σχεδόν όλες τις ιστορικές περιόδους της πόλης.

Η έκδοση είναι απλή χωρίς τίποτα το ιδιαίτερο. Χάρτινο εξώφυλλο, που απεικονίζει το μαρτύριο του Αγίου Δημητρίου. Λίγες φωτογραφίες σε κακή ανάλυση στο τέλος του βιβλίου, όπου υπάρχουν η βιβλιογραφία και κάποιες σημειώσεις. Στην αρχή του βιβλίου υπάρχει ένας χρονολογικός πίνακας, ενώ στο τέλος υπάρχει το πρόγραμμα κάποιων Δημητρίων, του 1966 (η πρώτη διοργάνωση), του 1970, του 1973, του 1985 και του 1988 (τα τελευταία πριν εκδοθεί το βιβλίο).

Το βιβλίο χωρίζεται σε 4 μέρη, τα οποία ακολουθούν μια χρονολογική σειρά, από τη δημιουργία της Θεσσαλονίκης έως τις σύγχρονες ημέρες (να έχετε υπόψη ότι το βιβλίο κυκλοφόρησε το 1989.

• Το πρώτο μέρος έχει τίτλο «Πριν τη μεγάλη ακμή» και ξεκινάει από τη γένεση της πόλης έως τις αρχές του 14ου αιώνα. Εδώ γίνονται αναφορές στους Καβείρους, θεότητες, που λατρεύονταν στη Θεσσαλονίκη και προς τιμήν των οποίων διοργανώνονταν κάθε 4 χρόνια τα Καβείρια, γιορτές με εμπορικό και θρησκευτικό χαρακτήρα. Ο θεός Κάβειρος για τους κατοίκους της Θεσσαλονίκης ήταν έφιππος, με λευκή χλαμίδα και στρατιωτική περιβολή και προστάτευε την πόλη από τους εχθρούς και πολεμούσε μαζί με τους κατοίκους. Η εικόνα αυτή θα διατηρηθεί στη μνήμη των Θεσσαλονικέων και μετά από αιώνες, όταν τη θέση του Κάβειρου θα πάρει ο Άγιος Δημήτριος. Στο μέρος αυτό υπάρχουν επίσης στοιχεία για τη λατρεία του Αγίου Δημητρίου, αλλά και για τα Δημήτρια της Βυζαντινής περιόδου, για τα οποία μαθαίνουμε κάποια πράγματα στο γνωστό διάλογο μεταξύ του Τιμαρίωνα και του του Κυδίωνα, όπου τα Δημήτρια παρομοιάζονται με τα Παναθήναια των Αθηνών και τα Πανιώνια της Μιλήτου.
• Το δεύτερο μέρος έχει τίτλο «Η μεγάλη ακμή 1300-1430 μ.Χ.» και μιλάει για την ανάπτυξη της πόλης σε αυτήν την περίοδο, η οποία είναι γνωστή και ως «Χρυσός Αιώνας της Θεσσαλονίκης». Ενώ το Βυζάντιο αργοσβήνει και χάνει την αίγλη του, η Θεσσαλονίκη γνωρίζει μια ανάπτυξη στο εμπόριο, αλλά κυρίως στις τέχνες και τα γράμματα. Στην πόλη συγκεντρώνονται λόγιοι και φιλόσοφοι της εποχής, οι οποίοι μελετούν την αρχαία ελληνική γραμματεία. Την ίδια περίοδο θα γίνει και το Κίνημα των Ζηλωτών, μια επανάσταση, που αντίστοιχή της θα κάνει να δει η Ευρώπη περίπου 500 χρόνια. Μέσα σε αυτό το ιστορικό πλαίσιο τα Δημήτρια εξακολουθούν να αποτελούν έναν ξεχωριστό θεσμό. Πολύ ενδιαφέρον στο μέρος αυτό είναι οι αναφορές, που γίνονται σχετικά με το τελετουργικό της περιφοράς του κιβωτίου με τα οστά του Αγίου Δημητρίου, καθώς και η αναφορά στο τελετουργικό των εκκλησιαστικών λειτουργιών.
• Το τρίτο μέρος έχει τίτλο «Η Τουρκοκρατία» και μιλάει για την περίοδο από την άλωση της πόλης το 1430 έως το 1912 και την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης. Σε αυτήν την περίοδο φυσικά δεν υπήρχαν Δημήτρια, αλλά γίνονται κάποιες αναφορές στις προσπάθειες διατήρησης του πνευματικού κόσμου της πόλης.
• Το τέταρτο μέρος έχει τίτλο «Η αναγέννηση του θεσμού των Δημητρίων» και περιγράφει την περίοδο από το 1912 έως τις σύγχρονες μέρες. Ουσιαστικά αυτό, που είναι πιο κοντά θεσμικά στα Δημήτρια του παρελθόντος είναι η Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης και όχι τα Δημήτρια, όπως αυτά γιορτάζονται σήμερα. Η ΔΕΘ ξεκίνησε τη λειτουργία της το 1926 και αποτέλεσε έναν από τους σημαντικότερους θεσμούς για την πόλη, με τεράστια επιτυχία, που ούτε οι ιδρυτές της μάλλον δεν φαντάζονταν. Τα Δημήτρια, όπως εμείς τα ξέρουμε, ξεκίνησαν το 1966 υπό την αιγίδα και την οργάνωση του ΕΟΤ και αρχικά είχαν σκοπό την ανάδειξη του Βυζαντινού πολιτισμού. Στη συνέχεια ο Δήμος Θεσσαλονίκης θα αναλάβει τη διοργάνωσή τους, όπου έχουμε μόνο πολιτιστικές δραστηριότητες.

Βρήκα το βιβλίο ενδιαφέρον, κυρίως για τις αναφορές του στο παρελθόν. Δεν μιλάμε για ένα κείμενο, το οποίο θα μπει σε πολλές λεπτομέρειες, αλλά ο αναγνώστης θα λάβει μια γενική εικόνα της διαχρονικής σημασίας του θεσμού, άσχετα αν λίγα πράγματα θυμίζουν τα παλιά Δημήτρια. Αυτό, που αναδεικνύεται νομίζω είναι η συνέχιση μιας μακραίωνης ιστορίας, που ξεκινά από τα Καβείρια της αρχαιότητας, συνεχίζεται με τα Δημήτρια του Βυζαντίου και σήμερα έχει τη μορφή της ΔΕΘ και των σύγχρονων Δημητρίων. Δεν θα το βρείτε σε βιβλιοπωλεία, παρά μόνο σε παλαιοβιβλιοπωλεία.